Hoe vrij is het vrije woord nog in het Verenigd Koninkrijk?
In dit artikel:
In het Verenigd Koninkrijk groeit de zorg dat vrijheid van meningsuiting onder druk staat. Politie-invallen naar aanleiding van berichten op sociale media en het steeds harder optreden tegen demonstranten roepen vragen op over wat nog toegestaan is om te zeggen of te doen. Een illustratief voorbeeld is het echtpaar Rosalind Levine en Maxie Allen uit een Londense buitenwijk: midden op de dag stonden zes agenten en drie politieauto’s voor hun deur nadat zij kritisch vragen hadden gesteld over de benoeming van een nieuw schoolhoofd. De ouders werden voor de ogen van hun jongste dochter gearresteerd; de zaak werd vijf weken later geseponeerd.
Cijfers tonen een duidelijke stijging: arrestaties voor uitlatingen die als beledigend worden ervaren zijn in enkele jaren meer dan verdubbeld, met gemiddeld dertig aanhoudingen per dag voor beledigende uitlatingen op sociale media. De Free Speech Union (FSU), die mensen als Levine en Allen juridisch steunt, waarschuwt voor het afschrikwekkende effect: mensen zouden online terughoudender worden uit angst voor politieoptreden.
De discussie laaide recent opnieuw op na de arrestatie van de Ierse komiek en scenarioschrijver Graham Linehan bij zijn terugkeer op Heathrow. Hij werd door zwaarbewapende agenten opgehaald vanwege eerdere tweets die volgens de politie opriepen tot geweld en haatzaaien. Zijn zaak leidde ook tot vragen in het parlement; sommige politici vinden het gebruik van zware middelen voor beledigende uitspraken zorgelijk. Premier Keir Starmer benadrukte dat de politie zich op ernstigere zaken zoals straatgeweld moet richten en sprak zijn steun uit voor de Britse traditie van vrije meningsuiting.
Experts wijzen op meerdere oorzaken voor de klem die het vrije woord voelt: veel strafrechtelijke bepalingen zijn verouderd in het tijdperk van sociale media, en nieuwe wetgeving zoals de omstreden Online Safety Act geeft autoriteiten verregaande bevoegdheden om internetinhoud te reguleren. Daarnaast speelt volgens critici een cultuur van ‘safe-ism’ mee—een neiging om controversiële onderwerpen te mijden en extra bescherming te zoeken voor gevoelige groepen.
Ook protesteren wordt strenger aangepakt. De regering plaatste deze zomer Palestine Action op de terreurlijst na acties tegen militaire vliegtuigen; openlijke steun aan de groep kan leiden tot vervolging met zware straffen. Meer dan achthonderd demonstranten werden recent gearresteerd nadat zij hadden gezegd dat zij de groep ondersteunen.
Binnen de Britse politiek klinken inmiddels ook geluiden dat de reactie van de autoriteiten te ver is gegaan. Voorstanders van vrije meningsuiting hopen op een heropleving van robuust debat, maar waarschuwen dat zonder bijsturing een verkrapping en koude periode voor het vrije woord kan volgen.