Hoe verder met de AOW? Niets veranderen? Later met pensioen? Of de premie afschaffen? Vijf scenario's voor de toekomst

In dit artikel:

Hoge ambtenaren waarschuwen dat ingrepen in de AOW onvermijdelijk zijn omdat het huidige stelsel op termijn onbetaalbaar wordt; politici mijden het onderwerp. De werkgroep Begrotingsruimte berekende dat bij ongewijzigd beleid de AOW-uitgaven in 2040 zullen stijgen naar 5,7% van het nationaal inkomen (nu 4,7%) en dat de staatsschuld door vergrijzing en stijgende zorgkosten kan oplopen tot circa 126% van het nationaal inkomen. De krant benoemt vijf mogelijke scenario’s, met hun voor- en nadelen.

1) Huidig beleid handhaven
- Wat: geen nieuwe maatregelen; doorgaan met eerdere hervormingen zoals de afschaffing van de vut en verhoging van de AOW-leeftijd naar 67, gekoppeld aan levensverwachting.
- Voor: politiek weinig onrust op korte termijn.
- Tegen: volgens rekenaars onvoldoende om de kostenstijgingen en maatschappelijke druk op lange termijn op te vangen.

2) AOW-leeftijd versneld verhogen
- Wat: eerder opschuiven van de pensioenleeftijd, zodat mensen langer premie betalen en korter AOW ontvangen.
- Voor: verlaagt structureel de AOW-last en stimuleert langer werken.
- Tegen: niet alle beroepen zijn tot hogere leeftijden vol te houden (bv. fysiek zware beroepen), leidt mogelijk tot meer aanvragen voor arbeidsongeschiktheid en bijstand; raakt onevenredig mensen met lage inkomens en ouders met loopbaanonderbrekingen.

3) AOW beperken voor vermogende ouderen
- Wat: AOW alleen uitkeren aan degenen die het echt nodig hebben.
- Voor: richt middelen op de meest kwetsbaren; spaart overheidsbudget.
- Tegen: staat onder druk omdat de AOW traditioneel een universele volksverzekering is waar iedereen premie voor betaalt; ingreep schaadt betrouwbaarheid en kan pensioenaanspraken ondermijnen.

4) Pensioenreserves inzetten
- Wat: (gedeeltelijk) gebruikmaken van de circa €1.600 miljard aan pensioenvermogen om vervroegd stoppen te financieren of AOW-tekorten te dekken.
- Voor: er is veel vermogen in Nederland dat andere landen niet hebben.
- Tegen: die middelen zijn gespaard door werkgevers en werknemers en bestemd voor specifieke pensioenen; vrijmaken kan onmogelijkheden en juridische/ethische vragen oproepen.

5) AOW-premie geleidelijk afschaffen (fiscalisering)
- Wat: premie van bijna 18% over het eerste €38.441 stapsgewijs vervangen door hogere inkomstenbelasting, zodat AOW volledig uit algemene middelen komt.
- Voor: financiert AOW meer naar draagkracht, vergroot solidariteit tussen werkenden en gepensioneerden.
- Tegen: werkenden hebben hun leven lang via premie bijgedragen; fiscale verschuiving kan als oneerlijk worden ervaren, en gepensioneerden verliezen het gevoel van een directe premie-uitkering.

Daarnaast wijst de tekst op de verschuiving van belastingdruk: recente kabinetten hebben vooral werkenden fiscale voordelen gegeven (arbeidskorting), waar gepensioneerden niet van profiteren. Hoewel de Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober in de besproken programma’s weinig nadruk leggen op de AOW, concludeert het artikel dat er wezenlijke keuzes nodig zijn en dat de samenleving een open debat moet voeren over welke combinatie van maatregelen eerlijk en houdbaar is.