Hoe vallen Bontenbals avances richting het radicaal-rechtse JA21 te rijmen met zijn beroep op fatsoen?
In dit artikel:
De formatie slaat nu definitief rechtsaf, en dat brengt een kille realiteit voor D66-leider en beoogd premier Rob Jetten: de eerder opgewekte verstandhouding met CDA-voorman Henri Bontenbal maakt plaats voor het harde onderhandelaarsgerichte optreden van VVD’er Dilan Yesilgöz. Onder leiding van informateur Rianne Letschert gaan D66, CDA en VVD de komende anderhalve maand eerst praten over de mogelijkheden voor een minderheidskabinet.
Bontenbal heeft zich de afgelopen week al op scherp gezet door JA21 openlijk als de ‘meest realistische’ vierde partner te bestempelen, waarmee hij Jetten onder druk zet. Yesilgöz staat bekend om haar voorkeur voor samenwerking met JA21 en heeft zich de afgelopen jaren duidelijk naar rechts gepositioneerd; inhoudelijk valt de VVD onder haar leiding steeds dichter bij JA21 te plaatsen, met harde standpunten over asiel, beperkingen op religieuze vrijheden van moslims en inperking van demonstratierechten — punten die volgens het artikel de rechtsstaat onder druk zetten.
JA21, gevormd door oud-FvD’ers Joost Eerdmans en Annabel Nanninga, ziet haar relevantie groeien. Internationale ontwikkelingen werken in haar voordeel: in een onlangs ondertekende nationale veiligheidsstrategie door president Trump wordt de dominante retoriek van de Amerikaanse cultuurstrijd naar Europa geëxporteerd. Die strategie schetst migratie en lage geboortecijfers als bedreigingen voor ‘Europese’ identiteiten en belooft expliciete steun aan ‘patriottische’ partijen. In Europese radicaal-rechtse kringen circuleert al lang het apocalyptische narratief van ‘omvolking’; voorstellen als ‘remigratie’ verschijnen als antwoord op die angstbeelden.
Toch is Amerikaanse steun geen onvoorwaardelijke winst voor Europese rechts-populisten: openlijke toenadering tot Washington kan electoraal riskant zijn, en veel Europese conservatieven hebben andere prioriteiten op het terrein van abortus en lhbtq-rechten dan hun Amerikaanse tegenhangers. Bontenbal raakte tijdens de campagne beschadigd door standpunten over discriminatie bij confessionele scholen.
De tekst signaleert dat Yesilgöz al eerder de toon zette met cultureel-conservatieve retoriek en beleidskeuzes (zoals steun aan een motie tegen antifascistische groepen) die laten zien hoe ver de VVD naar rechts is opgeschoven. Het artikel sluit af met de waarschuwing dat in de komende onderhandelingen militaire en economische investeringen centraal zullen staan — maar dat het onderhoud van de rechtsstaat, beschadigd door voorgaande kabinetten, dringend aandacht behoeft, en bij voorkeur zonder JA21.