Hoe Pieter (77) acht jaar na het helpen van vluchtelingen voor de vierde keer voor de Griekse rechter moet verschijnen. 'Het sloeg nergens op'
In dit artikel:
Pieter Wittenberg, een Nederlandse ex-skipper die sinds 2018 hulp bood aan vluchtelingen bij Lesbos, moet binnenkort voor de Griekse rechter verschijnen — het vierde procesmoment in een zaak waarin hij samen met 23 anderen wordt vervolgd. Hij wordt beschuldigd van ernstige misdrijven, waaronder deelname aan een criminele organisatie, mensensmokkel, witwassen en spionage; een eerder deel van de zaak werd bijna twee jaar geleden door de rechtbank afgewezen wegens gebrek aan bewijs voor onder meer afluisteren en gecodeerde communicatie. De uitspraak over de zwaardere beschuldigingen staat in december op de rol.
Wittenberg vertelt dat hij zich enkele jaren voor die oproep had aangesloten bij een Griekse hulporganisatie die hem als schipper wilde voor langere perioden. Zijn rol omschrijft hij consequent als reddingswerk binnen Griekse wateren: hij en collega’s bleven op afstand, namen vluchtelingen volgens hem niet aan boord maar gaven signalen om te blijven zitten, stelden gewonde of onderkoelde mensen vast, telden de opvarenden en begeleidden bootjes voorzichtig naar het dichtstbijzijnde strand waar opvang klaarstond. Volgens hem was de inzet praktisch en gericht op overleven; trots op grote aantallen redde mensen voelde hij niet, het verlies van degenen die verdrinken bleef nazinderen.
Het proces en de beschuldigingen hebben zwaar op hem gedrukt. Wittenberg zegt jarenlang met de angst heeft geleefd dat hij zijn hele leven achter tralies zou kunnen doorbrengen; hij beschrijft hoe hij een mentale verdedigingsmuur opzette maar zich nu bij naderende rechtszittingen afvraagt of die muur wel stevig genoeg is. De zaak heeft ook persoonlijke motieven: hij vertrok deels naar Griekenland om het werk voort te zetten van zijn zoon Joost, die in 2015 bij een verkeersongeluk omkwam en zich inzette voor duurzaamheid en hulp.
Uit verhalen uit Moria en contacten met jonge vluchtelingen trok Wittenberg de conclusie dat veel mensen niet louter op zoek zijn naar comfort, maar naar onderwijs en perspectief. Hij nuanceert zelfs populistische stellingnames door te zeggen dat mensen in wezen naar een beter leven streven, maar dat veel vluchtelingen juist wegrennen voor problemen die mede door westerse beleidskeuzes zijn ontstaan.
Wittenberg staat voor een dilemma: als hij wordt vrijgesproken overweegt hij terug te keren naar hulpwerk in Griekenland, maar ziet dat ook als een confrontatie met de autoriteiten; thuisblijven voelt voor hem als lafheid. Zijn uiteindelijkste visie is dat structurele oplossingen nodig zijn zodat reddingsacties overbodig worden — dat mensen niet meer hoeven te vluchten of afhankelijk te zijn van burgerhulp op zee.