Hoe Paarse Vrijdag in vijftien jaar uitgroeide tot een landelijke actiedag
In dit artikel:
Vandaag deden ruim 3000 Nederlandse scholen, van basisscholen tot universiteiten, mee aan Paarse Vrijdag: leerlingen en medewerkers droegen paars om aandacht te vragen voor lhbti-jongeren en het recht om jezelf te kunnen zijn. Paars verwijst in de regenboogvlag naar authenticiteit. Het is de vijftiende editie; volgens belangenorganisatie COC zijn er dit jaar tientallen nieuwe deelnemende scholen vergeleken met vorig jaar.
Het initiatief begon in 2010 toen de toen 17‑jarige Nazmul Zaman inspiratie kreeg van de Amerikaanse Spirit Day en op zijn school in Leeuwarden paars droeg en paarse cakejes uitdeelde om pesten tegen te gaan en lhbti‑jongeren te vieren. Wat klein begon — ruim 140 scholen de eerste keer — groeide uit tot een landelijke actiedag. Zaman benadrukt dat steun van docenten en directies essentieel is, zodat leerlingen weten dat ze welkom zijn.
Tegelijkertijd neemt de weerstand toe. Onderzoek van NOS Stories toonde dat op driekwart van 125 onderzochte scholen Paarse Vrijdag onrust kon veroorzaken: posters werden vernield, sommige leerlingen riepen op om zwart te dragen en er ontstonden felle discussies. Op het Etty Hillesum Lyceum in Deventer leidde die discussie ertoe dat de school een hele week aan diversiteit wijdde, met gastsprekers (onder meer van Vluchtelingenwerk), culturele sessies en gesprekken met raadsleden die over hun ervaringen als homoseksuelen vertelden. De school wilde zo alle minderheden betrekken en begrip bevorderen.
De aanleiding voor het initiatief blijft urgent: meldingen van discriminatie en geweld tegen lhbti‑mensen zijn het afgelopen jaar sterk gestegen. Op middelbare scholen is 'homo' nog steeds het meest gebruikte scheldwoord; lhbti‑jongeren worden tot drie keer vaker gepest dan hun heteroseksuele leeftijdsgenoten en hebben een verhoogd risico op zelfdoding. Freek Janssens van het COC wijst op die toename en noemt Paarse Vrijdag een manier om scholen als veilige plekken te bevestigen. Zaman merkt erop dat veel uitspraken over anderen voortkomen uit onderbuikgevoelens in plaats van echte dialoog, en dat juist het gesprek verbinding kan creëren.
Het COC ziet Paarse Vrijdag niet als een losstaand gebaar maar als een startpunt om het hele jaar door voor veiligheid en acceptatie te zorgen. Eerdere aanpassingen van de dag, bijvoorbeeld in Zaandam na incidenten, laten zien dat scholen soms hun aanpak bijstellen om meer effectief en inclusief te zijn.