Hoe ontwerp je een prikkelarme beweegvriendelijke omgeving?
In dit artikel:
Ontwerpers en beleidsmakers moeten bij inrichting van de openbare ruimte rekening houden met een goede balans tussen rust en reuring, omdat overprikkeling mensen kan doen plekken vermijden en het plezier in bewegen beperkt. Prikkels zijn alle informatie die via zintuigen en gedachten binnenkomt (geluiden, licht, geuren, drukte, emoties, tijdsdruk). Normaal filteren de hersenen deze informatie, maar bij mensen met aandoeningen zoals niet-aangeboren hersenletsel (dementie, beroerte, parkinson), aangeboren aandoeningen (autisme, ADHD), angst- en stemmingsstoornissen, post-covid of bij hoogsensitiviteit werkt die filtering anders of trager. Dat betreft naar schatting tussen ongeveer 2,9 en 4 miljoen mensen; daarnaast ervaart zeven op de tien Nederlanders wel eens overprikkeling, vaker bij vrouwen.
Prikkels kunnen voortkomen uit de fysieke omgeving (bijv. fel licht, harde geluiden, rumoer) en de sociale context (massa’s, onvoorspelbaar gedrag). Om overprikkeling te voorkomen helpen plekken die veiligheid, herkenbaarheid, duidelijkheid en overzicht bieden en de sensorische belasting beperken. Praktische ontwerpprincipes zijn onder meer het creëren van prikkelarme zones en overgangen, zichtlijnen en overzicht, afscherming tegen lawaai, aangepaste verlichting en rustige zitplaatsen waar mensen zich kunnen terugtrekken.
Volledige herinrichting is niet altijd mogelijk, maar tijdens activiteiten kunnen prikkels worden verminderd: evenementen kunnen tijds- of plaatsgebonden rustige zones aanwijzen, en sportaanbieders of zwembaden kunnen prikkelarme uren of lessen organiseren (minder mensen, zachtere of geen muziek, geluidloze apparatuur, aangepast licht). Concrete voorbeelden zijn prikkelarme lesuren in zwembaden (zoals in Almelo) en het uitlenen van snoezelrugzakken met geluiddempende koptelefoon en verzwaarde items (gemeente Essen, BE).
Kortom: het doel is niet om openbare ruimte volledig stil te maken, maar om toegankelijke prikkelarme plekken en momenten te bieden (hofjes, parken, vlindertuinen, stiltecoupés) zodat meer mensen veilig en met plezier kunnen bewegen. Sportaanbieders die hiermee willen starten kunnen onder meer contact opnemen met Uniek Sporten Brabant voor training in prikkelarm sporten en bewegen.