Hoe Follow the Money de implosie van jeugdzorg blootlegde
In dit artikel:
Follow the Money viert 15 jaar en blikt terug op spraakmakende onderzoeksdossiers, waaronder het diepgravende onderzoek naar de jeugdzorg door teamlead Margot Smolenaars. Het dossier “Jeugdzorg in het rood” ontstond in 2019 na een stortvloed aan mails van wanhopige ouders die al jaren worstelen met gebrekkige hulp, lange wachtlijsten en falende jeugdbeschermers. Sinds de decentralisatie in 2015, waarbij de verantwoordelijkheid van provincies naar gemeenten ging, is de sector juist in crisis geraakt. Het oorspronkelijke idee was dat gemeenten dichter bij de inwoners staan en dus efficiënter hulp zouden kunnen bieden, maar in de praktijk bleek hulp aan kinderen met de zwaarste problemen juist af te nemen.
Follow the Money volgde het geld dat gemeenten aan jeugdzorg besteden en ontdekte dat de kosten tussen 2005 en 2024 meer dan verdubbelden, van 3,75 naar 7,2 miljard euro per jaar, met nóg 3 miljard extra gepland tussen 2025 en 2027. Ondanks deze forse budgetten blijft het systeem falen, waarbij kinderen met de grootste problemen de hulp het meest ontberen. Tegelijk zien grote instellingen en particuliere partijen kansen om te profiteren, soms ten koste van kwalitatieve zorg. De jeugdzorgsector kenmerkt zich door bureaucratische complexiteit en dehumaniserende taal, terwijl overbelaste medewerkers gedwongen worden genoegen te nemen met beperkte mogelijkheden om kinderen daadwerkelijk te helpen.
De problematiek heeft niet alleen maatschappelijke maar ook politieke gevolgen. De voortdurende wisseling van bewindslieden en incidentgedreven Tweede Kamerdebates belemmeren duurzame oplossingen. Zo werd een belangrijk debat over jeugdbescherming en jeugdbeleid in juni 2024 plotseling uitgesteld vanwege de val van het kabinet, terwijl urgente thema’s ongeadresseerd blijven. Ondertussen leiden kinderen in gesloten jeugdzorginstellingen vaak een schrijnend bestaan, en freelance medewerkers met twijfelachtige kwalificaties worden ingezet.
Door als eerste de financiën en achterliggende misstanden bloot te leggen, heeft Follow the Money het debat wakker geschud en andere media geïnspireerd. Onderzoeken naar private equity in de jeugdzorg en schrijnende omstandigheden in gesloten instellingen zorgden voor landelijke aandacht en politieke moties. Toch ontbreekt nog een parlementaire enquête naar de decennialange neergang van de jeugdzorg na decentralisatie, ondanks dat dit cruciaal is voor het herstellen van vertrouwen en het herstellen van recht voor de vele getroffen kinderen.
Met het oog op de aankomende verkiezingen in oktober onderstreept het dossier dat het falende stelsel van jeugdzorg dringend om grondige politieke en maatschappelijke aandacht vraagt, waarbij het belang van kwetsbare kinderen centraal moet staan.