Hoe een eik klinkt? Tijdens de Dag in de Branding en bij 'Memories of Trees' staat hout en het verhaal van bomen centraal
In dit artikel:
Langs een bospad bij Lage Vuursche staat een grote, verwrongen beuk die in dit artikel als vertrekpunt dient voor een artistiek onderzoek naar bomen: hoe ze groeien, wat ze onthouden en of je hun verhaal in muziek en beeld kunt vangen. Op zaterdag 11 oktober spelen bomen centraal tijdens Dag in de Branding, het kwartaalfestival voor nieuwe muziek waarvoor pianiste en gastcurator Helena Basilova een programma samenstelde met onder meer HIIIT (voorheen Slagwerk Den Haag) dat Timber van Michael Gordon brengt, het Ragazze Quartet met de voorstelling Memories of Trees, en Basilova’s eigen interdisciplinaire werk Arbor in première.
Arbor ontstond uit de ambitie om in ongeveer vijftig minuten het levensverhaal van een boom van zaad tot woudreus te schetsen. Basilova werkte samen met beeldend kunstenaar Vincent Rang en softwarecollectief NAP Labs; zij ontwikkelden algoritmes gebaseerd op vertakkingspatronen en L-systemen om visuele groeiprocessen te genereren. Botanische bronnen van de Wageningen Universiteit en veldstudies tijdens een residency in Mazamet leverden beeldmateriaal op: flinterdunne lijnen die zich opsplitsen, fluorescerende bloesems, wolken van twijgen. Muzikaal gebruikt Basilova korte motieven en veel herhaling; verstilde akkoorden ontvouwen zich in elektronische ruimtes van sounddesigner Kenny Kneefel. Time-lapsebeelden en langzaam ontvouwende fractale structuren geven de voorstelling een gevoel van uitgerekte tijd, een manier om een proces te tonen dat normaal te traag is om direct te ervaren.
Het project laat ruimte voor toeval en improvisatie: wat aanvankelijk als één narratief levensverhaal gedacht was, versplinterde tijdens het maakproces in korte hoofdstukjes die elk een aspect van een boom belichten — wortels, twijgen, bladeren — en bleef ook voor de makers deels een verrassing tijdens uitvoering. Die benadering sluit aan bij inzichten uit natuurbeschrijving en ecocritica: bomen reageren sterk op omgeving en schrijven informatie in jaarringen; de materiële wereld kan volgens hedendaagse theorieën fungeren als een actieve ‘storied matter’ die zelf vormen van narrativiteit bezit.
Memories of Trees van het Ragazze Quartet is muzikaal-theatraal opgezet: manshoge vitrines met takken, videoprojecties van kruinen en een repertoire dat onder meer werk van Kate Moore (delen uit Hy Brasil), Kaija Saariaho, Garth Knox en een nieuw stuk van Mees Vervuurt bevat. Kleine theatrale geluiden — ritselende strijkers als herfstbladeren — wisselen af met dichte, stuwende passages. Een gepland dendrochronologisch experiment op de instrumenten verdween toen bleek dat dat destructief zou zijn; de voorstelling koos voor een vrijer, poëtisch kader. Een openluchtversie ging dit jaar in première op Oerol en ontving lof.
Het stuk eindigt persoonlijk: violiste Jeanita Vriens vertelt over een amandelboom die, in maart van haar zwangerschap, in volle bloei stond toen haar stilgeboren zoon thuisgebracht werd — een intens voorbeeld van hoe bomen als dragers van herinnering kunnen fungeren. Het programma en de bijbehorende reflecties nodigen uit om anders te kijken en te luisteren naar bomen: niet alleen als achtergrond, maar als actieve deelnemers in een wereld van tijd, geheugen en vormgeving.