Hoe de radiotelescoop in Dwingeloo zorgt voor de 'beat' tijdens concert in Freiburg. 'Onze ster krijgt solo van 3 minuten'

In dit artikel:

De radiotelescoop in Dwingeloo levert vrijdagavond live het ritmische signaal van een pulsar tijdens een uitvoering van Le noir de l’étoile van Gérard Grisey in Freiburg. Tammo Jan Dijkema van de telescoop licht toe dat men pulsar B0329+54 — een geïmplodeerde ster op meer dan 5.000 lichtjaar afstand — met de 25-meter schotel richt en de binnenkomende radiosignalen in real time naar de concertzaal stuurt, waar ze als hoorbare “tik” of beat worden omgezet.

De keuze voor Dwingeloo komt doordat er maar weinig amateur-radiotelescopen van dit formaat bestaan; de enige andere in Duitsland bleek minder geschikt voor pulsarwerk. Een vrijwilliger die aan die Duitse installatie verbonden is, werkt mee en bracht het project naar Dwingeloo, waar bezoekers normaal gesproken ook het geluid van pulsars kunnen horen. Tijdens het concert heeft de pulsar zelfs een toegewezen solo van circa drie minuten, ingebed in het slagwerk dat door zes studenten van de Hochschule für Musik wordt uitgevoerd.

Het initiatief is van componist en promovenda Elena Ralli, die onderzoek doet naar de wisselwerking tussen geluid, ruimte en astronomie en specifiek naar Griseys stuk. Hoewel Le noir de l’étoile wel vaker wordt uitgevoerd, is het zeldzaam met een live pulsar: sinds de première in 1991 — toen via een telefoonverbinding — is dit de eerste keer in 34 jaar dat het weer zo gebeurt.

Het concert is niet live te volgen op afstand; mogelijk komt er later een opname. Dijkema en enkele vrijwilligers zullen in Dwingeloo aanwezig zijn om het signaal tijdens de uitvoering te routen — een voorbeeld van ‘hightech op de Drentse hei’ dat muziek en sterrenkunde direct koppelt.