Het Vaticaan ziet geen weg uit grote schulden. 'De Sint Pieter verkoop je niet'
In dit artikel:
Paus Leo staat voor een zware financiële opgave: het Vaticaan kampt al jaren met een structureel tekort dat jaarlijks tientallen miljoenen euro’s bedraagt, en de nieuwe paus moet beslissen waar extra geld vandaan komt zonder de katholieke principes te ondermijnen. De Vaticaanse begroting komt uit op ongeveer 1,2 miljard euro; in 2023 was het tekort circa 83,5 miljoen euro, en sommige schattingen wijzen op een vermindering tot ongeveer 68 miljoen in 2024. Daarnaast ligt er een mogelijk pensioengat van rond 1,5 miljard euro, een probleem dat volgens interne documenten al sinds 2015 speelt en nauwelijks is aangepakt.
Achtergrond en oorzaken
Hoewel paus Franciscus stappen zette richting meer transparantie en professioneel beheer — met financiële experts op sleutelposities — bleef het structurele financieringstekort bestaan. Het Vaticaan heeft ongeveer 5000 werknemers en onderhoudt onder meer een bank, investeringen en wereldwijde communicatie- en diplomatieke netwerken, zonder eigen belastinggrondslag. Traditionele inkomstenbronnen zoals afdrachten van bisdommen uit landen als de VS, Duitsland en Italië slinken door secularisatie en door financiële problemen bij sommige bisdommen (bv. faillissementen door schikkingen bij misbruikzaken). Dat drukt sterk op de reguliere inkomstenstroom.
Waar komt het geld vandaan — en wat levert het op?
Toerisme en musea vormen een belangrijke, groeiende inkomstenbron: in 2024 bezochten circa 6,8 miljoen mensen de Vaticaanse Musea, wat bijna 100 miljoen euro opleverde inclusief souvenirs. Het jubeljaar 2025 en de pausverkiezing kunnen die opbrengst verder doen stijgen. Ook donaties van individuen via de Pieterspenning namen toe (van 44,4 miljoen euro in 2021 naar 54,3 miljoen in 2024), maar dat blijft onvoldoende om het tekort te dichten.
Vastgoed en investeringen
De vermogensbeheerder APSA beheert duizenden panden (ongeveer 5.000, waarvan ruim 4.200 in Italië). Veel gebouwen worden gebruikt zonder marktconforme huur of tegen gereduceerd tarief; slechts zo’n 20 procent wordt tegen marktprijzen verhuurd. In 2023 maakte APSA circa 45,9 miljoen euro winst. De Vaticaanse bank (IOR) rapporteerde ruim 30 miljoen winst dat jaar. Investeringen moeten voldoen aan katholieke ethische richtlijnen, waardoor winstgevende sectoren als gokken of bepaalde farmaceutische producten uitgesloten zijn — dat beperkt soms de commerciële mogelijkheden en leidde in het verleden tot kritiek en verscherpte regels na incidenten.
Kostenstructuur en ondoorzichtigheid
Een belangrijk kostenblok zijn diensten en wereldwijde verplichtingen: 180 diplomatieke posten (nuntiaturen) kosten jaarlijks zo’n 37 miljoen euro; communicatieactiviteiten kosten bijna 45 miljoen euro per jaar. Daarnaast lopen uitgaven voor ziekenhuizen, renovaties en ondersteuning van arme kerken wereldwijd steeds door. Niet alle inkomsten en uitgaven zijn openbaar of uniform gerapporteerd, wat het lastig maakt een volledig overzicht te krijgen. Hervormingspogingen (salariskorten voor kardinalen, personeelsstop, huurverhogingen) zijn door insiders als beperkt effectief bestempeld.
De taak van paus Leo
Van paus Leo, zelf wiskundige en ervaren manager, wordt verwacht dat hij verstandige keuzes maakt tussen efficiënt financieel beheer en het trouw blijven aan kerkelijke waarden. Er is hoop dat hij ook (conservatieve) Amerikaanse donors kan terugwinnen, maar zijn eigen kritische houding ten opzichte van extreme vormen van kapitalisme kan die terugkeer bemoeilijken. Zijn eerdere successen als bestuurder bij de augustijnen suggereren dat hij mogelijk de discipline en hervormingen kan doorvoeren die nodig zijn, maar daarvoor zijn ingrijpende, soms pijnlijke keuzes en meer transparantie vereist.