'Het krabbenschip' van Takiji Kobayashi was in Japan het hoogtepunt van de proletarische literatuur
In dit artikel:
Takiji Kobayashi’s korte roman Het krabbenschip (Kani Kōsen, 1929) geldt in Japan als een kernwerk van de proletarische literatuur. Het verhaal speelt zich af op een krabbenschip dat functioneert als een “drijvende fabriek”: buiten nationale en arbeidswetten heerst er willekeur en uitbuiting onder leiding van de meedogenloze opzichter Asakawa. De bemanning — een mengeling van verarmde boeren, vissers en studenten — leeft in erbarmelijke omstandigheden en wordt langzaam tot opstand gedreven. De directe aanleiding voor de staking is de dood van het bemanningslid Miyaguchi, die opgesloten raakt en sterft; dit zet de bemanning ertoe aan gezamenlijk in verzet te komen.
Kobayashi combineert in de roman sociaal-politieke scherpte met modernistische verteltechnieken. In plaats van een individuele held stelt hij een groep als hoofdpersonage en laat de meeste leden naamloos, wat het collectieve karakter van de strijd benadrukt. De verteller levert regelmatig maatschappijkritische duiding, en het boek behandelt behalve arbeidsuitbuiting ook interne misstanden aan boord, zoals seksueel geweld. Centraal staat het appel op solidariteit tussen werkers, ondanks de gebroken relaties en spanningen binnen de groep.
Het boek vond in 2008 een onverwachte renaissance tijdens de wereldwijde financiële crisis: veel Japanners herkenden parallellen met dalende lonen en toegenomen onzekerheid in de arbeidsmarkt, wat leidde tot een brede publieke belangstelling in media en politiek. De Nederlandse vertaling door Luk Van Haute maakt dit belangrijke werk nu toegankelijk voor Nederlandse lezers.
Historische context is cruciaal: Kobayashi was een uitgesproken communist in de overgang naar de Shōwa-periode, toen Japan steeds meer onder invloed kwam van militaristisch nationalisme. Repressieve maatregelen zoals de Wet tot het behoud van de vrede en massale arrestaties (15 mei 1928) maakten het gevaarlijk om linkse ideeën te verkondigen. Kobayashi, die eerder door ervaringen in zijn banktijd en persoonlijke betrokkenheid bij de lotgevallen van arme vrouwen gemotiveerd raakte om te schrijven, publiceerde Het krabbenschip in het communistische tijdschrift Senki. In 1933 werd hij opgepakt en na martelingen officieel doodverklaard; hij is sindsdien symbool geworden van de vervolging van linkse intellectuelen in die periode.
De roman blijft relevant als literair experiment en als krachtige aanklacht tegen systematische uitbuiting en het gebruik van nationale retoriek om repressie te rechtvaardigen.