Het is beter om opiniepeilingen te verbieden, net als in Frankrijk en Griekenland | opinie
In dit artikel:
Vittorio Busato pleit ervoor opiniepeilingen vlak voor verkiezingen te verbieden en tegelijkertijd hun methodiek te verbeteren. Hij roept dit op tegen de achtergrond van herhaalde blunders van peilingen — internationaal en in Nederland — die aantonen dat die momentopnames vaak geen betrouwbare voorspellers van de uiteindelijke uitslag zijn. Als voorbeelden noemt hij de Amerikaanse presidentsrace van 2016 en Nederlandse gevallen zoals de onderschatting van GroenLinks in 2017 en het missen van het uiteindelijke resultaat voor de PVV in 2023. Ook bij de recentere verkiezingen op 29 oktober bleken laatste peilingen een nek-aan-nekrace te suggereren, terwijl D66 uiteindelijk nipt won van de PVV.
Busato waarschuwt dat peilingen vooral invloedrijk zijn bij zwevende kiezers: sommige stemmers gaan mee in een opwaartse trend (het bandwagon-effect), anderen kiezen strategisch voor een stabiel lijkende partij en kunnen later spijt krijgen. Daarom is het volgens hem problematisch dat media en publiek tussentijdse peilingen vaak als voorspellingen behandelen.
Ter verbetering verwijst Busato naar de methodologische principes van de Amsterdamse psycholoog Adriaan de Groot: maak het verschil tussen verkennend en toetsend onderzoek helder en formuleer hypothesen vooraf die je met nieuwe steekproeven toetst. Praktisch betekent dat volgens Busato dat peilers niet alleen snapshots moeten leveren, maar sequentiële, concrete voorspellingen moeten opstellen en die bij elke volgende peiling systematisch moeten evalueren. Met de huidige overvloed aan peilingen zou zo’n toetsende aanpak eenvoudig in te voeren zijn en leiden tot zuiverder inzicht in stemgedrag.
Daarnaast pleit Busato voor een wettelijk verbod op publicatie van opiniepeilingen kort voor de stembus — net zoals in Frankrijk en Griekenland waar peilingen tot vijftien dagen voor de verkiezing verboden zijn. Volgens hem zou een dergelijke maatregel speculative dagkoersen terugdringen en de media weer ruimte geven om zich op politieke inhoud te richten, terwijl kiezers minder door fluctuerende peilingen worden gestuurd.