Het humane Spaanse migratiebeleid is een valstrik voor asielzoekers
In dit artikel:
De progressieve Spaanse regering voerde in mei 2024 een vernieuwd vreemdelingenreglement in dat migranten van meer stabiliteit en autonomie moet voorzien, onder meer door de wachttijd voor regularisatie via inburgering te verkorten van drie naar twee jaar en vereisten te versoepelen, zoals het arbeidscontract en de toegang tot werk zonder aparte vergunning vanaf dag één. Naar schatting kunnen hierdoor de komende drie jaar ongeveer 900.000 migranten hun verblijf legaliseren, wat Spanje onderscheidt van andere Europese landen vanwege het humanitaire migratiebeleid en het erkennen van migratie als structureel fenomeen.
Echter, de nieuwe regels hebben een harde keerzijde voor asielzoekers. Terwijl asielzoekers die wachten op een beslissing voorlopig legaal mogen werken dankzij de zogenoemde "tarjeta roja," telt de wachttijd gedurende de asielprocedure niet meer mee voor regularisatie via inburgering. Dit betekent dat afgewezen asielzoekers, ook na jaren in Spanje gewerkt en gewoond te hebben, opnieuw minimaal twee jaar clandestien moeten verblijven om legaal te kunnen worden, een regime dat als onrechtvaardig wordt ervaren door mensenrechtenorganisaties en advocaten. Deze maatregel is vermoedelijk ingevoerd om misbruik van het systeem te bestrijden door migranten die geen vluchteling zijn, maar asiel gebruiken als snelle weg naar verblijfsrechten.
De lange beslistermijnen – de gemiddelde termijn is ruim 15 maanden in plaats van zes – en de grote toestroom van asielzoekers (265.000 in afwachting van uitslag eind maart 2024) zorgen ervoor dat velen uiteindelijk worden afgewezen en in onzekerheid blijven. De nieuwe regel ontneemt hen effectief de mogelijkheid om via het asieltraject hun verblijf te reguleren. Hierdoor dreigt een groei van ongedocumenteerden, vooral onder jonge Afrikaanse migranten die vaak via gevaarlijke routes aankomen en nu tussen wal en schip vallen zonder toegang tot opvang en sociale rechten.
Een schrijnend voorbeeld is het Pakistaanse gezin dat na jaren legale arbeid en integratie plotseling geconfronteerd wordt met afwijzingen die ze formeel niet eens ontvangen konden vanwege bureaucratische inefficiëntie en corruptie bij het maken van afspraken met de vreemdelingenpolitie. Zij staan voor de keuze: asielprocedure voortzetten en kans op papieren verliezen, of clandestien leven zonder inkomen en rechten.
Tegelijkertijd profiteren Latijns-Amerikaanse migranten, die meestal legaal als toerist binnenkomen en daarna blijven, juist van de versoepelingen, wat in juridische kring wordt gezien als een ongelijke behandeling tussen migratiecategorieën.
De harde aanpak van asielzoekers wordt gepromoot door minister van Binnenlandse Zaken Grande-Marlaska, die hiermee het zogenoemde oneigenlijke gebruik van het asielrecht wil terugdringen. Critici waarschuwen dat dit legitieme vluchtelingen afschrikt en de menselijke tol vergroot. Velen, waaronder de Nigeriaanse Fayemi, kiezen er daarom uit angst voor deportatie en lange illegaliteit soms juist voor geen asiel aan te vragen.
Als reactie op de problemen en dreigende sociale crisis is er vanuit ngo’s en sociale organisaties een protestbeweging op gang gekomen, en ligt er in het parlement een breed gesteund volksinitiatief om een grootschalige regularisatie van ongedocumenteerden mogelijk te maken. Premier Sánchez heeft recent zijn standpunt gewijzigd en wil deze regularisatie spoedig laten behandelen om de stijgende ongedocumenteerde populatie een oplossing te bieden, ondanks mogelijke tegenstand binnen Europa en binnen eigen coalitie.
Ondanks de vooruitgang voor veel migranten benadrukt het verhaal van Fayemi en vele anderen de kwetsbaarheid van asielzoekers binnen het Spaanse systeem: langdurige onzekerheid, uitsluiting van rechten en een bestaansstrijd in de schaduw van de wet, terwijl de Spaanse overheid balanceert tussen humanitair migratiebeleid en strenge controle op asielaanvragen.