Het gevaar van vuur in de Gooise natuur: "Eén klein vonkje kan al een grote heidebrand veroorzaken"
In dit artikel:
John Didderen, boswachter en specialist handhaving en veiligheid bij het Goois Natuurreservaat, waarschuwt dat het risico op grote natuurbranden in Nederland toeneemt. Deze zomer zien veel Europese landen zware branden; ook in eigen land nemen hitte‑, droogteperiodes en meer zon toe, factoren die volgens recent onderzoek van 2017–2022 hebben geleid tot ruim 3.600 natuurbranden (gemiddeld >600 per jaar) en naar schatting zo’n 3 miljoen euro schade per jaar. “Eén klein vonkje kan al een grote heidebrand veroorzaken,” zegt Didderen, die meerdere grote blusacties meemaakte.
Een concreet voorbeeld is de brand op de Laapersheide (vlak bij Hilversum) in april 2019. Twee jongens staken daar na schooltijd vuurwerk af; de brand verspreidde zich snel, veroorzaakte veel rook, legde treinverkeer tijdelijk stil en vernielde ongeveer 6 hectare heide (ongeveer 9 voetbalvelden). Didderen toont nog altijd de restanten: afgebrande dennen en zwarte takjes in het veld.
Het gebied is kwetsbaar om meerdere redenen. De stuwwal waarop het reservaat ligt bestaat uit droge, arme zandgrond met veel heide en naaldbos. Naaldbomen zijn brandgevaarlijk vanwege hun hars (vergelijkbaar met terpentine), en uitgestrekte, open heidevelden laten vlammen snel oprukken. Menselijk gedrag is in de meeste incidenten de oorzaak: kampvuren, smeulende sigaretten, illegaal kamperen, vuurwerk, maar ook geconcentreerd zonlicht via weggegooid glas kan droog gras ontsteken.
Blussen van natuurbranden verschilt wezenlijk van woningbrand. Brandweerwagens voor natuurbranden vertrekken met circa 4.000 liter water; in het veld zijn er geen hydranten, dus na het leegrijden van watertanks moeten wagens naar waterwinpunten en is opnieuw opbouwen van inzet nodig. Didderen vergelijkt de inzet met een militaire operatie: een brand heeft kop en staart door windwerking en moet op de flanken bestreden worden, waardoor veel materieel en coördinatie nodig zijn. Hij oefent meerdere keren per jaar met de brandweer, krijgt gemiddeld 2–3 meldingen per week en fungeert bij incidenten vaak als gids in het terrein.
De gevolgen reiken verder dan verbrand gras: vogels (zoals boomleeuwerik en boompieper), bepaalde hagedissen en insecten verliezen nesten en jongen in het broedseizoen; dassen- en vosburchten kunnen beschadigen; en huizen met rieten daken, het Mediapark, campings en archeologische waarden rondom het reservaat lopen gevaar. Tegelijk herstellen planten vaak redelijk snel; historisch werd heide gecontroleerd afgebrand in vorstperiode om verouderde begroeiing te verjongen, maar dat mag nu niet meer vanwege luchtvervuiling.
Beheermaatregelen in het Goois Natuurreservaat omvatten een regionale werkgroep die driemaal per seizoen evalueert en het stapsgewijs vervangen van naaldbos door loofbomen. Ook wordt onderzocht of een formeel vuurverbod in het brandseizoen (april–oktober) opgenomen kan worden in de Algemene Plaatselijke Verordening. Voor bezoekers geldt praktische raad: controleer vóór je vertrek het actuele risico op Natuurbrandrisico.nl (fasen geven aan hoe alert je moet zijn) en neem geen onverantwoorde risico’s mee het veld in. Didderen sluit af met een gemotiveerde oproep: de heide biedt overzicht, ruimte en unieke natuur — te mooi om door één vonkje te verliezen.