Herdenking Van Gogh ging grotendeels voorbij aan zijn zwarte kant

In dit artikel:

Recent werd Theo van Gogh, die twintig jaar geleden werd vermoord, opnieuw geprezen als een symbool voor de vrije meningsuiting. Echter, een opmerkelijk detail uit een artikel van het Algemeen Dagblad uit 1995 onthult dat Van Gogh na die fatale gebeurtenis zijn provocaties tegen Joden staakte vanwege een ernstige dreiging, waarbij zijn zoontje was bedreigd. Ondanks zijn eerdere uitlatingen over antisemitisme, gaf hij aan dat deze bedreiging hem noopte om te stoppen met provocerende uitspraken, niet uit spijt, maar vanuit de wens om verdere escalatie te vermijden.

Na deze dreiging verschuift Van Gogh zijn focus van Joodse critici naar moslims, wat hem in een tijd van oplopende spanningen rondom de islam meer ruimte gaf voor zijn aanvalslust. Terwijl zijn uitspraken over Joodse intellectuelen hem in de culturele elite in diskrediet brachten, kreeg hij weinig tot geen tegenstand vanuit de moslimgemeenschap. Dit leidde tot de constatering dat hij de islamitische gemeenschap niet serieus nam, in contrast met de eerdere bezorgdheid die hij toonde voor bedreigingen vanuit Joodse hoek.

Belangrijk is dat Van Gogh zich bewust was van de grenzen van de vrijheid van meningsuiting. Hij verlegde zijn strijdveld, waar deze nieuwe richting uiteindelijk fatale gevolgen had. Het is tragisch dat, twee decennia na zijn dood, zijn nalatenschap vaak wordt gevierd als een voorbeeld van onbeperkte vrije meningsuiting, zonder de lessen van intolerantie en belediging in acht te nemen die naar een ware tolerante samenleving leiden.