Grote zorgen over gevaarlijke jihadisten die vrijkomen

In dit artikel:

Een kleine groep veroordeelde jihadisten met een hoog risico is dit jaar vrijgelaten of komt vanaf 2027 vrij in Nederland. Het kabinet probeert bij mensen met een dubbele nationaliteit het Nederlanderschap in te trekken, maar wanneer het andere land niet meewerkt aan uitzetting blijven zij na hun straf vaak illegaal in Nederland en verdwijnen zo “onder de radar”. Deskundigen noemen dat een groot veiligheidsrisico; deradercalisering en toezicht falen dan vaak, en de NCTV waarschuwt dat onrechtmatig verblijf en gebrek aan toekomstperspectief frustratie en toenemende afhankelijkheid kunnen veroorzaken, met mogelijk terugval in jihadistische of criminele netwerken.

Gaby Thijssen, die jarenlang op terrorisme-afdelingen werkte, signaleert dat een deel van de gedetineerde jihadisten niet is gederadicaliseerd en ideologisch verhard blijft. Uit eerder onderzoek van haar bleek dat circa 10 procent van 125 onderzochte verdachten of veroordeelden “heel gevaarlijk” is; bij nog eens ongeveer 40 procent bestaan serieuze zorgen, vooral omdat zij geweld legitimeren of anderen kunnen aanzetten tot misdrijven. Thijssen waarschuwt dat het gebrek aan zicht op deze groep “levensgevaarlijk” is.

Layla van Wieringen van de Universiteit Leiden benadrukt behalve de veiligheidsrisico’s ook de humanitaire kant: het intrekken van het paspoort snijdt mensen alle toekomstkansen af en vergroot woede jegens Nederland, wat extra risico’s kan meebrengen. Zij en andere onderzoekers spraken in gevangenissen ook met veroordeelden die kort tevoren hun Nederlanderschap hadden verloren; die reacties versterken zorgen over radicalisering en wrok na detentie.

De NCTV meldde deze week dat de algemene jihadistische dreiging voor Nederland nog substantieel maar tijdelijk afgenomen is, maar dat nieuwe vrijlatingen van personen met een hoger dreigingsprofiel de terreurdreiging in de komende jaren kunnen verhogen. Voor nu zijn er geen concrete aanwijzingen voor plannen voor aanslagen door deze groep, maar de intentie tot aanhoudend geweld wordt niet uitgesloten.

Praktisch toezicht is problematisch: inlichtingen en politie kunnen niet iedereen intensief volgen — voor de meest gevaarlijke individuen zou continu toezicht nodig zijn, terwijl voor anderen alleen passief monitoren mogelijk is. Het kabinet werkt aan maatregelen om de risico’s van illegaal verblijvende veroordeelden te beperken, maar veel voorstellen moeten nog worden uitgewerkt. Deskundigen blijven bezorgd over de combinatie van beperkte zichtbaarheid, frustratie bij voormalige verdachten en het risico dat zij terugkeren naar of opnieuw aansluiten bij gewelddadige netwerken.