'Grootste rechtszaak ooit': zijn landen aansprakelijk voor klimaatverandering?

In dit artikel:

In het Vredespaleis in Den Haag doet het Internationaal Gerechtshof van de VN uitspraak over de wettelijke verantwoordelijkheid van staten voor klimaatverandering. Deze unieke zaak werd aangespannen door Vanuatu, een klein eilandstaatje in de Stille Oceaan dat vanwege de stijgende zeespiegel en toenemende extreme weersomstandigheden direct bedreigd wordt. Vanuatu wil dat grote vervuilers hun historische en blijvende bijdrage aan klimaatverandering erkennen en aansprakelijk worden gesteld, inclusief mogelijke herstelbetalingen.

Het hof stelde zich kritisch op door te onderzoeken welke verplichtingen VN-lidstaten hebben om andere landen en toekomstige generaties te beschermen tegen klimaatverandering, en wat de juridische consequenties zijn als zij onvoldoende maatregelen treffen tegen de uitstoot van broeikasgassen. Tijdens de hoorzittingen vorig jaar gaven 98 landen en 12 internationale organisaties hun visie, waarbij bijzondere aandacht uitging naar kwetsbare staten zoals Vanuatu, Tuvalu en Kiribati, die door onder andere zeespiegelstijging en erosie mogelijk geheel verdwijnen.

De juridische mogelijkheden variëren: het gerechtshof kan het verzoek afwijzen wegens gebrek aan jurisdictie, de richtlijnen afstemmen op het niet-bindende Klimaatakkoord van Parijs, of aanknopen bij strengere internationale verdragen zoals het VN-zeerechtverdrag, dat broeikasuitstoot als zeevervuiling classificeert. Advocaten van Vanuatu hopen dat het hof zich baseert op mensenrechtenverdragen, wat zou impliceren dat nalatigheid klimaatmaatregelen te treffen een schending van mensenrechten is. Dit zou staten kunnen dwingen hun uitstoot terug te dringen en sancties te riskeren als zij dat niet doen.

Hoewel de uitspraak niet bindend is, wordt verwacht dat het advies krachtige invloed krijgt op het internationale klimaatbeleid en toekomstige rechtszaken, doordat milieuactivisten en burgers overheden met het oordeel van het hof kunnen aanspreken op hun verantwoordelijkheid. Deze zaak markeert een belangrijk juridisch precedent in de strijd tegen de wereldwijde klimaatcrisis, waarbij een van de kleinste landen nu het initiatief neemt op het hoogste juridische niveau.