Groei van private equity in de zorg vraagt meer van toezichthouder ACM: 'We moeten extra alert zijn'
In dit artikel:
Martijn Snoep, voorzitter van de Autoriteit Consument & Markt (ACM), waarschuwt dat grote commerciële partijen steeds meer invloed krijgen in de zorg en pleit voor sneller ingrijpen bij overnames. De zorgmarkt verandert: huisartsenpraktijken, oogklinieken en verzorgingshuizen worden door investeerders en private equity opgekocht, ICT-leveranciers en farmabedrijven bouwen sterke machtsposities op. Dat kan leiden tot hogere prijzen en lagere kwaliteit, en uiteindelijk tot ongewenste druk op patiënten en zorgpremies.
Snoep, voormalig fusieadvocaat, leidt een toezichthouder met circa 800 medewerkers vanuit de Zurichtoren bij Den Haag. De ACM wil markten eerlijk laten werken, maar staat onder druk: multinationals beschikken over veel meer middelen en kunnen langdurig procederen; tegelijkertijd krimpt de ruimte voor toezicht. In april 2024 verdween de speciale Directie Zorg van zo’n dertig experts na het wegvallen van subsidie van het ministerie van VWS. Experts vrezen kennisverlies en verzwakt toezicht; Snoep stelt dat mededingingstoezicht nu bij generalistische teams komt te liggen en dat de ACM kritisch blijft kijken, maar erkent de risico’s.
Concrete voorbeelden illustreren het probleem. Farmaceut Leadiant verhoogde jarenlang de prijs van een zeldzaam geneesmiddel astronomisch; de ACM legde een boete van 17 miljoen op en voert de zaak in hoger beroep. ACM’s bewijsvoering rond “excessieve prijzen” staat onder hoge wettelijke lat: er moet aantoonbare machtspositie en extreme prijsexcessen zijn, omdat de toezichthouder prijzen niet algemeen mag reguleren — er bestaan andere instrumenten zoals Wet geneesmiddelenprijzen, vergoedingssystemen en beoordeling via de ‘sluis’ door het Zorginstituut.
Ook fusietoezicht botst op juridische grenzen. De ACM weerhield eerder fusies die marktmacht zouden versterken (onder meer tegen een samengaan waarover zorgen bestonden bij Erasmus MC en IJsselland), maar minister/voormalig zorgbestuurder Ernst Kuipers beperkte in 2022 het toezicht op kleine overnames: alleen transacties waarbij beide partijen minstens €30 mln omzet hebben, mogen worden getoetst. Dat maakt het mogelijk dat grote concerns toch ontstaan door ketens van kleinere overnames — een strategie waar private equity vaak gebruik van maakt en die zich “aan ons zicht onttrekt”, aldus Snoep. De ACM wil daarom een nieuwe ‘inroepbevoegdheid’ waarmee ook kleine overnames door grote spelers kunnen worden beoordeeld; volgens Snoep heeft zo’n bevoegdheid een belangrijk preventief effect.
Snoep wijst op voorbeelden waar concentratie leidde tot prijsstijgingen, zoals Bergman Clinics; bij een poging later een overname te blokkeren faalde de ACM in de rechterzaal wegens onvoldoende voorspellend bewijs. Daarom benadrukt hij de moeilijkheid van fusietoezicht: je moet aantonen dat prijsstijgingen in de toekomst waarschijnlijk zijn.
Kortom: de ACM signaleert groeiende commercialisering en concentratie in de zorg en wil instrumenten om vroegtijdig in te grijpen, maar krijgt te maken met beperkte middelen, hoge bewijsvereisten en politieke keuzes over hoe ver marktwerking in de zorg mag gaan. De discussie over private equity’s rol en overheidsbeleid blijft daarmee politiek en beleidsmatig hoogst relevant.