Google zet gekleurde AI-antwoorden midden in campagnetijd aan, uit, en weer aan
In dit artikel:
Onderzoek van de Universiteit van Amsterdam toont dat de AI-antwoorden van Google bij politieke vragen vaker informatie over grotere partijen laten zien dan over kleinere. De onderzoekers voerden de afgelopen maanden vrijwel wekelijks dezelfde 250 zoekopdrachten uit over algemene verkiezingsthema’s (bijv. “Welke partij is tegen een referendum?”). In die resultaten werden vooral GroenLinks-PvdA, D66 en de VVD het vaakst genoemd; kleine partijen zoals NSC, Partij voor de Dieren, FvD en DENK kwamen veel minder aan bod, ondanks dat ook zij standpunten over die onderwerpen hebben.
Veel AI-antwoorden blijken gebaseerd op partijwebsites, en dan vooral die van D66 en GroenLinks-PvdA. Tijdens de onderzoeksperiode gebruikte Google de site van D66 zelfs vaker als bron dan Wikipedia. Soms worden partijwebsites zelfs gebruikt om uitspraken over andere partijen te onderbouwen: op een vraag of de VVD “het beste is voor klimaat” gebruikte Google informatie van GroenLinks uit 2021 als bron.
Onderzoeker Sal Hagen waarschuwt dat dit de grote invloed van Google illustreert: “De partijen die hun website optimaliseren zodat ze worden gevonden door Google, scoren hiermee beter dan andere, vaak kleinere partijen.” Rudy van Belkom van Stichting Toekomstbeeld der Techniek stelt dat dit vooral een kwestie van budget wordt — grotere partijen kunnen meer investeren in vindbaarheid — en dat het problematisch is omdat AI-antwoorden een neutrale indruk wekken.
Google zegt de resultaten niet te kunnen reproduceren en benadrukt dat systemen voortdurend worden verfijnd. Opvallend is dat Google de AI-antwoorden half september uitschakelde, maar begin oktober een nieuwe ‘AI-modus’ invoerde die vergelijkbare samenvattende antwoorden gaf; onlangs verschenen AI-antwoorden weer. Google waarschuwt gebruikers dat AI-functies fouten kunnen maken en verwijst naar onderliggende bronnen, maar het UvA-onderzoek vond dat bij ruim één op de vijf van 100 gecontroleerde antwoorden de vermelde bronnen niet relevant waren of de claim niet ondersteunen. Een voorbeeld: op de vraag of de SP tegen de wolf is, citeerde de AI een standpunt dat niet in de genoemde bron stond.
De bevindingen roepen vragen op over transparantie, controleerbaarheid en de mogelijk oneerlijke invloed van zoekmachine-AI op kiezersinformatie. Google houdt in reacties vast aan het gebruik van “beste resultaten” en links naar bronnen, maar geeft geen duidelijke uitleg wanneer en waarom AI-antwoorden wel of niet worden getoond.