Gevangenisbaas wil honderden miljoenen en vaker straffen met enkelbanden
In dit artikel:
Wim Saris, directeur-generaal van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), waarschuwt de formerende partijen D66, CDA en VVD dat er fors meer geld nodig is om het cellentekort niet te laten escaleren. Om de situatie stabiel te houden is jaarlijks 350 miljoen euro extra nodig; als er geen ingrepen komen, stijgt de behoefte zelfs naar circa 550 miljoen per jaar. Saris wijst erop dat duizenden veroordeelden wachten op uitvoering van hun straf, wat het vertrouwen in de rechtsstaat schaadt en maatschappelijke onrust kan veroorzaken.
De problemen spelen vooral door personeelstekorten: te weinig cipiers betekent dat 158 cellen momenteel onbruikbaar zijn en dat gedetineerden met straffen onder een jaar doorgaans al twee weken voor het einde worden vrijgelaten. Er is een wachtlijst van ongeveer 3.281 personen; sommige minder gevaarlijke veroordeelden worden opgeroepen zodra die lijst is weggewerkt. De bezettingsgraad van gevangenissen ligt rond 99,5 procent. Door achterstallig onderhoud zouden op termijn nog eens ongeveer 3.000 plaatsen kunnen wegvallen, terwijl de vraag naar cellen de komende tien jaar naar verwachting met 15 procent stijgt.
Saris stelt ook beleidswijzigingen voor, zoals het toestaan van elektronische detentie als hoofdstraffen (thuiszitters met een enkelband) en geleidelijke terugkeerprogramma’s, die de krachtsinspanning en daarmee de kosten kunnen verlagen. Die voorstellen kunnen politiek gevoelig liggen; de VVD staat bekend om strengere strafbenaderingen. Voormalig PVV-staatssecretaris Ingrid Coenradie vroeg eerder al ongeveer een half miljard maar kreeg geen meerderheid; de PVV pleitte voor meerpersoonscellen, iets waar deskundigen en personeel fel tegen zijn. Criminoloog Esther van Ginneken waarschuwt dat dat “leads tot onveilige situaties en risico’s voor zowel gedetineerden als personeel” zou leiden.
Op Prinsjesdag kreeg DJI 75 miljoen extra, maar die bijdrage is volgens Saris en de Rekenkamer onvoldoende om de problemen structureel op te lossen. Het totaalbudget van DJI bedraagt nu 3,1 miljard; Saris pleit voor ingrijpende, langjarige keuzes om zowel recht te spreken als recht te doen.