Gemeenten voelen zich bij besluiten over azc's in de steek gelaten door Den Haag
In dit artikel:
Lokale politici en bestuurders klagen dat het demissionaire kabinet hen in de steek laat bij de opvang van asielzoekers. Recent escaleerden spanningen: de burgemeester van Terneuzen stapte maandag op nadat raadsleden, onder druk van tegenstanders, tegen de komst van een eerder goedgekeurd asielzoekerscentrum (azc) stemden. In Venlo kregen burgemeester en raadsleden beveiliging wegens bedreigingen rond een nieuw azc. Ook tijdens een demonstratie in Zwolle riep Geert Wilders gemeenten op de spreidingswet te negeren, wat volgens lokale bestuurders olie op het vuur gooit.
De wet waar het om draait — de spreidingswet die sinds 2024 geldt — verplicht provincies en gemeenten opvangplekken beschikbaar te stellen zodat asielzoekers eerlijk over het land worden verdeeld. Bestuurders zeggen dat die wettelijke plicht botst met de politieke sfeer in Den Haag: het demissionaire kabinet heeft herhaaldelijk gezegd de wet te willen intrekken, en die boodschap wekt volgens brancheorganisatie VNG en gemeentelijke belangenbehartigers weerstand en verwarring bij lokaal bestuur.
John Bijl van het Periklesinstituut wijst erop dat het kabinet te weinig publiekelijk optreedt tegen intimidatie; raadsleden krijgen dreigementen via sociale media, er wordt vuurwerk naar hen gegooid en sommigen moeten beveiliging krijgen. De Commissaris van de Koning in Limburg, Emile Roemer, veroordeelt de bedreigingen en vindt dat landelijke politici expliciet achter lokale bestuurders moeten staan; er zijn immers democratische wegen om onvrede te uiten, maar geen reden mensen te intimideren.
Het demissionaire kabinet zegt dat het niet gaat om Haagse politici die gemeenten moeten dwingen azc's te bouwen, maar om het feit dat opvangplaatsen nog steeds noodzakelijk zijn en dat de spreidingswet momenteel nog van kracht is. Eerder trok het kabinet 3 miljoen euro uit om vergaderingen van gemeenteraden en provinciale staten veiliger te maken.
Formerende partijen D66 en CDA beloven steun aan lokale bestuurders als zij terugkeren in de regering en willen de spreidingswet handhaven. Critici, zoals Rob Jetten en Henri Bontenbal, benadrukken dat zonder duidelijke keuzes vanuit Den Haag gemeenteraadsleden aan hun lot worden overgelaten. De kern van het conflict blijft de spanning tussen wettelijke verplichtingen voor gemeenten en tegenstrijdige politieke signalen uit Den Haag.