Gelekt document: Tata Steel moet 685 miljoen euro ophoesten vanwege trage verduurzaming
In dit artikel:
Tata Steel Nederland krijgt te maken met een nieuwe financiële tegenvaller: dit jaar staat een extra kostenpost van 158 miljoen euro te wachten, en tussen 2024 en 2030 loopt dat bedrag op tot ongeveer 685 miljoen euro. Dat blijkt uit een gelekte bestuursnotitie van 15 februari 2024, die Follow the Money ontving. De fabriek in IJmuiden moet die miljarden uitgeven aan bijkoop van EU-uitstootrechten omdat het de afgelopen jaren te weinig verduurzamingsstappen zette en inmiddels veel minder gratis rechten ontvangt.
Het probleem zit in het Europese emissiehandelssysteem (EU ETS): bedrijven die veel CO₂ uitstoten hebben rechten nodig per ton emissie, en wie te weinig heeft moet die op de markt bijkopen. Tot voor kort kreeg de Europese staalindustrie veel gratis rechten om het concurrentienadeel tegenover goedkope, niet-onderworpen buitenlandse producenten te beperken. Tata verdiende daardoor tussen 2008 en 2019 ongeveer 663 miljoen euro door overtollige rechten te verkopen. Door een sterke productieafdaling sinds 2019 — het dieptepunt was 2023 met circa een kwart minder staalproductie — vallen nu veel minder gratis rechten toe.
De productievermindering werd grotendeels veroorzaakt door ingrijpend onderhoud aan een van de twee hoogovens; een stillegging die gepland was voor enkele maanden liep ruim een half jaar uit. Tata schrijft de vertraging toe aan leveringsproblemen bij derden, vakbond FNV Metaal en de ondernemingsraad wijzen op te ambitieuze planning en onvoldoende betrokken personeel. De lagere productie leidde al tot forse verliezen: in 2023 leed Tata een verlies van 556 miljoen euro, gevolgd door 205 miljoen euro het jaar erop.
De bestuursnotitie schetst twee pijnlijke keuzes: fors extra uitstootrechten aankopen — wat, gezien de sterk gestegen CO₂-prijzen (van circa €4,64 per ton in 2017 naar €76 nu; prognoses tot €149 in 2030, Tata rekent zelf met €120) hoge kosten met zich meebrengt — of de staalproductie structureel terugschroeven (van 7,2 naar 4,9 miljoen ton). Voor 2024 en 2025 zijn de extra kosten geraamd op respectievelijk ongeveer €144 en €158 miljoen. Tata houdt in haar jaarverslag een post voor emissierechten aan; uit het verslag blijkt dat het bedrijf voorlopig doorproduceert en hiervoor betaalt (geweldend kostenpost van €153 miljoen).
Experts zien het probleem deels als zelf veroorzaakt: emissiehandelexpert Jos Cozijnsen stelt dat Tata jarenlang verkeerde strategische keuzes maakte door in 2021 te kiezen voor een dure waterstofroute in plaats van een combinatie van gas en CO₂-afvang (CCS), en daarmee kostbare tijd te verliezen. Econoom Sweder van Wijnbergen waarschuwt dat de toekomst van Tata in IJmuiden op het spel staat en dat de overlevingskans zonder structurele subsidies klein is; hij betwijfelt echter of subsidiëren verstandig is, omdat dat het doel van de CO₂-prijs zou ondermijnen. Gesprekken tussen Tata en minister Sophie Hermans lopen nog; Tata hoopt op een akkoord vóór de verkiezingen op 29 oktober.
Op beleidsvlak kan het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM), dat vanaf 2026 stapsgewijs wordt ingevoerd, mogelijk verlichting brengen door importen van CO₂-intensieve producten te belasten. Maar de bestuursnotitie waarschuwt dat CBAM zwak kan zijn: importeurs kunnen heffingen ontwijken door staal in niet-CBAM-gevallen te verwerken, en grote exportmarkten zoals de VS hanteren geen grensheffing, waardoor concurreren lastig blijft. De staalindustrie dringt aan op importheffingen om de interne markt te beschermen.
Kortom: Tata staat voor een keuzen tussen duur blijven produceren en grote bijkomende CO₂-kosten betalen, of productie beperken in een wereldmarkt met overaanbod en lage prijzen — een situatie die, zo waarschuwen deskundigen, het voortbestaan van de fabriek in IJmuiden ernstig bedreigt.