Gecancelde trauma-arts Amit Frenkel: 'Accepteer het onacceptabele'

In dit artikel:

Israëlische intensivist dr. Amit Frenkel, hoofd van de Critical Care Outreach Unit en Director for Mass Casualty Events van het Soroka Medical Center in Be’er Sheva, behandelde op 7 oktober 2023 in 24 uur tijd meer dan 670 gewonden na een grootschalige aanval. Frenkel was uitgenodigd door Nederlandse medische collega’s om in augustus in academische ziekenhuizen over zijn praktijkervaring en opschaling bij massale slachtoffers te praten. Die lezingen werden echter door meerdere universiteitsziekenhuizen geweigerd of genegeerd — onder meer Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), Radboud UMC, Erasmus MC, Amsterdam UMC, UMC Utrecht en UMCG — met als argumenten dat zijn komst te politiek zou zijn of zou kunnen leiden tot verstoring van de rust en veiligheid op de werkvloer.

Wat er in Be’er Sheva gebeurde
Op 7 oktober nam Soroka vroeg het besluit om het Mass Casualty Event-protocol te activeren op basis van informatie uit informele kanalen. Twee cruciale maatregelen maakten de reactie mogelijk: de vroege, proactieve opschaling van personeel en logistiek en het inrichten van beveiligde, niet-traditionele ruimtes (onder meer de kraamvleugel) als extra operatie- en behandelruimtes omdat sommige delen van het ziekenhuisterrein niet beschermd zijn tegen raketaanvallen. Binnen een etmaal arriveerden slachtoffers grotendeels niet per ambulance maar per auto’s of met hulp van omstanders; tussen 12 en 13 uur alleen al kwamen meer dan tachtig mensen binnen. In de eerste 48 uur werden 136 operaties uitgevoerd, waaronder tientallen orthopedische ingrepen en ook amputaties. Het ziekenhuis, een Level 1-traumacentrum voor ongeveer 1 miljoen mensen, werkte samen met collega’s uit andere regio’s en evacueerde stabiele patiënten naar elders terwijl helikopters en ambulances bleven landen. Sinds het begin van het geweld zijn in Soroka duizenden patiënten behandeld, zowel burgers als militairen — en, volgens Frenkel, ook vijanden indien nodig: “we behandelen iedereen ongeacht afkomst of overtuiging”.

Belangrijke lessen uit de klinische praktijk
Frenkel benadrukt dat herhaald oefenen en gereedheid voor een massale toestroom van gewonden cruciaal zijn: regelmatige oefeningen, samenwerking met militair medisch personeel en een ministerie dat meedoet aan oefeningen vergroten de kans op overleving en goede coördinatie. Dankzij training en snelle beslissingen behield het ziekenhuis een relatief lage sterfte (minder dan circa drie procent van de slachtoffers) ondanks de ongekende aantallen.

Waarom Nederland deze lezing niet kreeg
De uitnodiging kwam via Vered Raz (LUMC), die Frenkel professioneel wilde laten spreken en hem met een Palestijnse arts in dialoog wilde brengen. Hoewel er aanvankelijk steun leek, trok het LUMC op 18 augustus de uitnodiging terug; de Raad van Bestuur noemde bezwaren. Andere academische ziekenhuizen reageerden niet of wezen het verzoek af. Organisatoren en betrokken artsen noemen als directe oorzaken de hevige polarisatie rond de oorlog en de vrees voor onveilige situaties op campus: pro-Palestijnse demonstraties en studentengroepen legden druk, er waren bedreigingen en intimidatie richting alternatieve locaties waardoor ook die bijeenkomsten moesten worden geannuleerd. Uiteindelijk vonden kleine, besloten bijeenkomsten plaats binnen Joodse gemeenschappen (onder meer in de Glazen Zaal van de Liberaal Joodse Gemeente in Den Haag).

Gevolgen en reflectie
Organisatoren en artsen betreuren dat academische instellingen niet als neutrale podia fungeerden voor uitwisseling van praktijkkennis die relevant is voor crisisvoorbereiding. Zij vinden dat het weren van een collega die concrete medische lessen kan delen niet alleen tegen de kernwaarden van de medische professie ingaat, maar ook schadelijk is voor de weerbaarheid van de zorg; Nederland heeft zelf nog niet te maken gehad met een vergelijkbare multi-trauma-crisis en zou daarom juist kunnen profiteren van Israëlische ervaring op dit terrein. Kritische stemmen wijzen op een cultuur van angst waarin universitaire besturen en medewerkers politieke kanten kiezen of terugdeinzen uit vrees voor reputatieverlies en onrust. Sommigen noemen dit een teken dat academische vrijheid en het faciliteren van fact-based, vakinhoudelijke presentaties onder druk staan.

Reactie van Frenkel en openstaande vragen
Frenkel zelf zegt teleurgesteld te zijn maar wil zijn verhaal elders blijven delen; hij ziet het vooral als een klinische, niet-politieke bijdrage aan voorbereiding op rampen. Binnen Nederland leidde de weigering tot commotie in en buiten de medische wereld: er verschenen onder meer berichten in de media, een petitie tegen het bestuur van het Radboud werd gestart en betrokken artsen roepen op tot het herstellen van de academische rol als veilige ruimte voor kennisuitwisseling en debat.

Context en extra overwegingen
De zaak raakt aan bredere thema’s: hoe academische instellingen omgaan met politieke controverse, de balans tussen veiligheid op de werkvloer en open wetenschap, en de vraag of het uitsluiten van sprekers met bepaalde nationaliteiten of afkomst onbedoeld tot kennisverlies leidt. Voor ziekenhuizen en medische faculteiten brengt dit case study een dilemma: bescherming tegen escalatie van protesten en het handhaven van een neutrale werkplek versus de plicht om cruciale medische expertise vrijelijk te laten circuleren in het belang van patiëntenzorg en rampenparaatheid.

Kortom: Nederland miste een concrete kans om van praktijkgerichte crisiservaring te leren, deels door polarisatie en angst voor onrust op universiteitscampussen. De discussie over deze keuze onderstreept de spanning tussen politiek gevoelige thema’s en de behoefte aan open vakinhoudelijke uitwisseling in de gezondheidszorg.