Gaea Schoeters' heerlijke politieke satire over een olifantencrisis is je telkens te slim af
In dit artikel:
In Gaea Schoeters’ satirische bijna-novelle Het geschenk ontspoort een denkbaar geopolitiek incident: nadat Duitsland een strengere ‘Ivoorwet’ invoert, ziet Botswana zich geconfronteerd met een onhoudbare olifantenpopulatie. Als antwoord stuurt de Botswaanse president in één klap duizenden wilde Afrikaanse olifanten naar de straten van Berlijn — een abrupt, onconventioneel “geschenk” dat de Duitse samenleving en politiek in rep en roer brengt.
Schoeters gebruikt die onwaarschijnlijke aanzet als vergrootglas voor hedendaagse thema’s: migratie- en opvangpolitiek, beeldvorming in media en politiek, globaliseringsverhoudingen en uiteindelijk ook klimaatvraagstukken. De politieke reacties volgen herkenbare patronen: technocraten en defensiefunctionarissen suggereren praktische middelen om het probleem te beteugelen; de bondskanselier kiest voor een retoriek van omarming en nationale zelfverzekerdheid; de media transformeren de crisis tot spektakel en sentiment. Schoeters laat zien hoe snel empathie, marketing en politieke kalkulaties hand in hand gaan — met hilarische maar plausibele scènes, zoals een yogales met een olifant en een liefdesstory tussen een dier uit de kudde en een olifant uit de zoo die de publieke opinie bespeelt.
Het verhaal concentreert zich niet op één protagonist, maar biedt wel degelijk karakterontwikkeling: bondskanselier Hans Christian Winkler en andere politici worden niet enkel als karikaturen afgebeeld; hun reacties, groei en morele worstelingen krijgen ruimte. Een ingrijpend hoofdstuk draait om Kika, het eerst in Duitsland geboren wilde olifantje, wiens komst een lawine aan nationale ontroering en merchandising veroorzaakt, maar uiteindelijk ook tragedie — botsingen en doden — met zich meebrengt, en daarmee de grilligheid van publieke sentimenten blootlegt. De ramp in de stad Hamm en de schuldgevoelens van de lokale burgemeester illustreren hoe lokale en globale belangen met elkaar botsen.
Een sleutelfiguur is Hannelore Hartmann, regeringscommissaris voor Olifantenzaken, die een ambitieus plan lanceert dat zowel systeemverandering als klimaatwinst belooft. Daarmee voegt Schoeters een extra laag toe: de olifantencrisis wordt verbonden met landbouwproblematiek, invasieve soorten en de klimaatcrisis, en dwingt lezers na te denken over prioriteiten en moedige beleidskeuzes. Maar ook Hartmann blijkt niet heilig; haar oplossingen zijn complex en niet zaligmakend, waardoor de roman consequent weerstand biedt aan simpele moraaltjes.
Stijlistisch werkt Schoeters scherp en geconcentreerd: de vaart blijft hoog, de vondsten zijn vaak hilarisch maar plausibel, en telkens wanneer de lezer denkt het patroon te herkennen, wordt die verwachting ondergraven. Het geschenk is daarmee meer dan een directe allegorie op Europese migratiepolitiek; het is een veelzijdige, geestige en kritische verkenning van hoe samenlevingen omgaan met onvoorziene, grensoverschrijdende problemen.