FVD komt met briljant plan: eerst over beleid stemmen, dán pas ministers zoeken
In dit artikel:
Forum voor Democratie (FVD) legt een ingrijpend voorstel op tafel dat de gebruikelijke Haagse formatieroutine omkeert. Kamerlid Lidewij de Vos stelt dat de Tweede Kamer eerst over de inhoudelijke koers moet stemmen — onderwerpen als klimaat, migratie, stikstof en koopkracht — en pas daarna ministers moet aanwijzen die die besluiten uitvoeren. Ze bracht dit standpunt naar voren tijdens gesprekken met verkenner Wouter Koolmees (D66), in de huidige formatiecontext in Den Haag.
De kern van het plan: terug naar een strakkere scheiding tussen wetgevende en uitvoerende macht. In plaats van dat partijen eerst een coalitie vormen en achteraf beleid vastleggen in besloten formatiedocumenten, beslist de Kamer per onderwerp op basis van meerderheden. Ministers zouden dan benoemd worden om concrete, door het parlement vastgestelde taken te realiseren. Ook wil FVD dat de minister-president rechtstreeks door de Tweede Kamer gekozen wordt, vergelijkbaar met de procedure voor de Kamervoorzitter.
FVD ziet hiermee twee problemen tegelijk aangepakt. Ten eerste zou het einde maken aan het politieke “poppetjes- en achterkamertjesspel”, waarbij coalities en partijdiscipline vaak leidend zijn en de kiezer uit beeld raakt. Ten tweede zou het systeem wisselende meerderheden mogelijk maken: een partij die bij verkiezingen verliest kan niet langer langdurig een beleid blokkeren wanneer de Kamer voor een ander voorstel kiest. Volgens De Vos krijgt zo elke stem in de Kamer opnieuw gewicht en wordt besluitvorming transparanter: iedereen kan zien wie waarvoor stemt.
Het voorstel belooft meer controle van het parlement en minder politieke marketing rond minister-presidenten en partijleiders. Ministers zouden niet langer primair benoemd worden als onderdeel van machtsdeling, maar op basis van de beleidsmandaten die de Kamer heeft vastgesteld. Dat zou ook lobby-invloed en de rol van ambtelijke voorbereiding kunnen relativeren, meent FVD.
Tegelijkertijd is het vrijwel zeker dat gevestigde partijen het plan zullen verwerpen. Het rammelt aan de fundamenten van het huidige formatiesysteem — gesloten coalities, strikte partijlijnen en langdurige samenwerking tussen D66, VVD, CDA en linkse combinaties die in de praktijk vaak samenkomen. Kritiek zal verwachten dat het voorstel tot politieke fragmentatie en bestuurlijke instabiliteit kan leiden: wisselende meerderheden per onderwerp kunnen uitvoering bemoeilijken en het (regerings)beleid versnipperen.
Kortom: FVD wil de macht terugbrengen naar de Kamer door inhoudelijke besluitvorming voorrang te geven boven personele machtsafspraken en door de premier door het parlement te laten kiezen. Het plan belooft meer transparantie en parlementaire controle, maar stuit op praktische en politieke bezwaren van de partijen die baat hebben bij het huidige formatiespel.