Fotograaf Annaleen Louwes onderzocht de nasleep die de oorlog heeft gehad op haar Duitse moeder

In dit artikel:

Fotografe Annaleen Louwes verwerkte familiefoto’s en plekbeelden in het boek Es gibt keine Sahne, es gibt Krieg om te onderzoeken hoe schuld en schaamte zich nestelen wanneer je ontdekt dat de grond waarop je staat doordrenkt is van geweld. De titel verwijst naar een herinnering van haar moeder als zevenjarig meisje in september 1939: de melkboer zei dat er geen room was “weil Krieg ist” — een korte zin die het moment markeert waarop oorlog in haar belevingswereld binnendringt.

Louwes zette portretten van haar inmiddels bejaarde moeder naast oudere foto’s van haarzelf als twaalfjarige, gekleed in de uniformachtige kleding van de Jungmädeln. In de tekst wisselt haar moeder van taal terwijl ze die jeugdbeelden beschrijft, en onthult tegelijk hoe onschuld en betrokkenheid ver uit elkaar liggen: een kind te jong om verantwoordelijkheid te dragen, maar verbonden met een context waarin gruweldaden plaatsvonden.

Naast persoonlijke portretten toont het boek foto’s van materiële sporen: vegen, verkleuringen, vouwen en krassen op muren en omslagen die lijken op littekens. Een verontrustende opname komt uit kasteel Sonnenstein in Pirna, waar tijdens de Tweede Wereldoorlog het nazi-euthanasieprogramma Aktion T4 werd uitgevoerd; de foto documenteert de wand van een gaskamer in een gebouw dat daarna jarenlang een andere bestemming kreeg, pas decennia later gemarkeerd met een gedenksteen.

Louwes werkt met zulke restanten — behang, foto-omslagen, muurvlekken — als dragers van geheugen en als katalysatoren van besef: kleine details (zoals een vermeende verkleuring of een schaduw) wekken vragen op over wat er ooit heeft gezeten en wat bewustzijn later pas opvangt. Het boek is daarmee minder een reconstructie van feiten dan een visuele verkenning van hoe herinnering, schaamte en de onomkeerbaarheid van historische misdaden elkaar binnendringen en blijven nagalmen in familieleven en landschap.