Formatie naar absurd niveau: D66 en CDA gaan 'voorlopig' onderhandelen, rechts buitenspel gezet
In dit artikel:
Verkenner Wouter Koolmees (voormalig D66-minister) heeft besloten de kabinetsformatie voorlopig alleen met D66 en het CDA te laten doorgaan. De twee partijen — samen goed voor minder dan een derde van de stemmen — krijgen de komende drie weken de opdracht “verder te komen op een aantal belangrijke onderwerpen”; pas daarna wordt bepaald welke partijen mogen aanhaken. Dit besluit speelt zich af na de verkiezingen van 29 oktober en stuit in het artikel op scherpe kritiek: de keuze zou de verkiezingsuitslag negeren en het politieke midden-links kartel versterken ten koste van rechts-populistische en conservatieve partijen.
De schrijver hekelt dat partijen als PVV, SGP, FVD, BBB en zelfs JA21 buiten spel worden gezet en verwijt Koolmees partijdigheid omdat hij uit D66 afkomstig is. D66, zo luidt de kritiek, krijgt daarmee de leiding over de formatie en kan onderwerpen als abortus- en klimaatbeleid richtinggevend maken, terwijl VVD en andere rechtse partijen worden gemarginaliseerd — de VVD wordt volgens het stuk zelfs genegeerd omdat zij “te rechts” zou zijn. Rob Jetten (D66) wordt geciteerd met het noemen van deze stap als “noodzakelijk” en “een tussenstap”; CDA-leider Henri Bontenbal spreekt volgens het artikel van “constructief meedenken” maar sluit de PVV nadrukkelijk uit, wat miljoenen kiezers zou buitensluiten.
De kernclaim van het opiniestuk is dat er sprake is van een kartelpolitiek: partijen die stemmen verloren hebben, houden toch de macht vast en reorganiseren het politieke speelveld om rechts beleid en partijen permanent buiten te houden. De schrijver noemt dit een democratische crisis: formeel bestaat democratie nog, maar inhoudelijk zouden macht en agenda in Den Haag worden bepaald door een kleine, zelfbevestigende groep. Daarnaast gebruikt het stuk het thema abortus als splijtzwam: de auteur (DDS) benadrukt verzet tegen het idee dat abortus een mensenrecht is en roept lezers op een petitie te tekenen.
Kort toegevoegd context: in het Nederlandse formatieproces is het niet ongebruikelijk dat een verkenner eerst met een beperkt aantal partijen spreekt om haalbare samenwerkingslijnen te onderzoeken; dat neemt echter niet weg dat de keuze van wie eerst aan tafel zit politieke gevolgen en veel publieke discussie kan oproepen.