Belangrijkste debat van het jaar draait vooral uit op flirten en aftasten
In dit artikel:
Het traditionele grote debat vóór de verkiezingen, de Algemene Politieke Beschouwingen, draaide dit jaar uit op een minder explosieve avond dan verwacht. PVV-leider Geert Wilders mocht als eerste spreken en hield een felle toespraak over asiel en vermeende “islamisering” van wijken, maar na zijn optreden bleef hij opvallend stil en nam hij afstand van het kabinet waar zijn partij tot de zomer deel van uitmaakte. Daarmee zette hij het onderwerp asiel wel bovenaan de agenda, maar riep geen massale tegenreactie op van andere fractieleiders.
Reacties varieerden van scherpe kritiek tot strategisch terughoudendheid. GL-PvdA-leider Frans Timmermans en D66’s Rob Jetten wezen Wilders op zijn verantwoordelijkheid en zijn eerdere uitspraken; zij bekritiseerden dat de PVV volgens hen weinig met een meerderheidspositie heeft gedaan. Tegelijk weigerden CDA-leider Henri Bontenbal en VVD-minister/politica Dilan Yesilgöz tijdens Wilders’ uren achter het spreekgestoelte uitvoerig in debat te gaan: zij vonden zijn bijdragen niet constructief en wilden de asieldiscussie overlaten aan “redelijke” partijen of alleen voeren met partners die verantwoordelijkheid nemen.
De rest van het debat richtte zich onder meer op asielbeleid en economie, en liet zien waar na de verkiezingen potentiële spanningen kunnen ontstaan. Bontenbal zocht bij Timmermans naar ruimte voor nationale asielmaatregelen naast geplande Europese regels, maar ontmoette terughoudendheid van GL-PvdA, dat nationale tweesnelheidsoplossingen als symbolisch afdeed. Die kloof kan problematisch worden als CDA en GL-PvdA straks samen moeten vormen; VVD ziet Timmermans op dit dossier als een lastig samenwerkingspartner.
Ook economisch kwamen duidelijke scheidslijnen naar voren. VVD en JA21 pleiten voor beter vestigingsklimaat en tegen belastingverhogingen om bedrijven te behouden; GL-PvdA wil juist hogere lasten voor vervuilende bedrijven. Voor de extra defensiemiddelen die het CDA nodig acht om aan de NAVO-norm te voldoen, stelde Bontenbal een zogenaamde ‘vrijheidsbijdrage’ voor — in feite een beperkte extra belasting, deels via hogere btw en bijdragen van het bedrijfsleven — maar concrete uitwerking bleef uit. Kritiek op het gebrek aan details kwam van meerdere partijen; Bontenbal verwees naar een CPB-doorrekening op 10 oktober.
De gebruikelijke tweede dag, waarin demissionair premier Dick Schoof de Kamervragen beantwoordt, kreeg nu weinig gewicht: Schoof is partijloos en strijdt niet voor herverkiezing, en het kabinet heeft slechts 32 Kamerzetels, waardoor het weinig loont hem politiek aan te vallen. Daarom eindigde de zitting uiterlijk om middernacht en worden resterende bijdragen donderdag voortgezet — waarbij ook tijd wordt afgenomen van Schoofs gebruikelijke plenaire antwoorden.