Ferme uitspraken maar ook royale uitzonderingen: met de middenkoers van het CDA moet je maar afwachten wat je echt krijgt
In dit artikel:
Het CDA-verkiezingsprogramma presenteert zich als middenpartij, maar de tekst toont vooral oog voor de rol van de overheid. Een woordtelling in het programma laat dat zien: ‘middenveld’ verschijnt slechts drie keer, ‘vereniging’ 21 keer, ‘kinderen’ 47 keer, ‘samenleving’ 81 keer en ‘overheid’ 85 keer. Ook termen die parlementaire controle benadrukken — parlement, Tweede Kamer, volksvertegenwoordiging — komen maar vier keer voor.
CDA-leider Henri Bontenbal profileert de partij graag tussen de flanken van politiek landschap, maar in het program vertaalt die gulden middenweg zich regelmatig in tegenstrijdigheden. De partij formuleert stevige stellingen, maar zwakt die vaak af met ruime uitzonderingen bij de uitwerking. Dat maakt onduidelijk waar de prioriteiten precies liggen.
Op begrotingsgebied pleit het CDA voor ‘solide financieel beleid’ binnen de Europese regels — een verwijzing naar de noodzaak om buffers te hebben voor crisistijd. Tegelijk besteedt het programma veel aandacht aan extra overheidsinvesteringen in ‘structuurversterking en toekomstig verdienvermogen’, die zich op termijn zouden terugbetalen. Het beleid hult zich dus in een keuze tussen zo laag mogelijke tekorten en ruimte voor doelgerichte uitgaven; beide worden tegelijkertijd bepleit.
Een concreet spanningsveld komt naar voren bij Europese schulden (eurobonds). Het CDA verzet zich in principe tegen gezamenlijke EU-schulden, maar accepteert ze wel in noodgevallen en voor investeringen in veiligheid en strategische autonomie. Die uitzonderingen zijn vrij breed — van defensiematerieel en cyberveiligheid tot steun voor industriële ketens zoals auto, staal en chips — waardoor het oorspronkelijke verbod gerelativeerd wordt.
Defensie is een prioriteit; het CDA stelt een aparte ‘vrijheidsbijdrage’ voor, een belasting voor burgers en bedrijven naar draagkracht om hogere defensie-uitgaven te financieren. Hoe die belasting precies eruitziet, blijft onduidelijk; het Centraal Planbureau publiceert op 10 oktober de financiële effecten van partijplannen, wat meer helderheid moet geven. De auteur van het stuk hekelt het idee van aparte belastingen en extra fondsen: Nederland kent al veel gereserveerde potjes (zoals het Nationaal Groeifonds), en nog meer afgebakende heffingen zouden de begrotingstransparantie en het Kamerbudgetrecht verder vertroebelen.
Kortom: het CDA-programma combineert een nadruk op overheidssturing en investering met retoriek over kalme, zuinige financiën en parlementaire controle. Die combinatie leidt tot ambivalentie: stevige uitspraken worden vaak ondergraven door ruime uitzonderingen en beleidsconstructies die het overzicht op de begroting kunnen verminderen.