Feminist Anja Meulenbelt: 'De jonge generatie heeft het idee dat je emancipatie in je eentje doet'
In dit artikel:
Anja Meulenbelt (1945), auteur van de invloedrijke feministische klassieker De schaamte voorbij (1976), werkt vijftig jaar later aan een vervolg: Niet van gisteren — een mix van memoires en manifest waarin ze niet alleen haar verleden beschrijft maar ook het hedendaagse feminisme kritisch bekijkt. Het gesprek vindt plaats in haar appartement in Amsterdam-West, kort na een zware medische episode: drie weken eerder werd ze met een longembolie en op de IC opgenomen, maar ze is herstellende en sprak toch met de krant.
De nieuwe bundel behandelt uiteenlopende thema’s: liefde, abortus, femicide, schoonheidsidealen, de hoofddoek, marxisme, intersectionaliteit en ageisme. Meulenbelt positioneert zichzelf expliciet als socialistisch feminist: structurele ongelijkheid ziet ze geworteld in kapitalistische verhoudingen, waarbij onbetaald zorgwerk – voor ouders of kinderen – de ongelijkheid in stand houdt. Ze pleit voor meer waardering en praktische steun voor mensen die zorg verrichten, met speciale aandacht voor alleenstaande moeders die volgens haar vaak langdurig risico lopen op armoede en sociaal isolement.
Meulenbelt maakt een kritisch onderscheid tussen de collectieve feministische praktijk in de jaren zeventig en de hedendaagse nadruk op individuele emancipatie. Toen stonden praatgroepen en gedeelde ervaring centraal; nu vindt ze dat veel jonge feministen te veel op zichzelf leunen en dat de uitwisseling en het gezamenlijke vormgeven aan identiteit en strijd ontbreken. Ze waarschuwt ook tegen het uitsluitend focussen op een vrij gelimiteerde groep: het huidige Nederlandse feminisme dreigt volgens haar te veel samen te vallen met liberale, hoogopgeleide en vaak witte vrouwen, terwijl klasseverschillen en de loonkloof tussen vrouwen onderbelicht blijven.
In de publiciteit en op podia merkt ze leeftijdsdiscriminatie: programmamakers «zetten» vaak een jonge tegen een oude feminist, terwijl zij benadrukt dat ze zich voortdurend heeft ontwikkeld — vandaar de boektitel Niet van gisteren. Tegelijk constateert ze dat ouder wordende vrouwen extra worden getroffen door een combinatie van ageisme en seksisme: op hogere leeftijd zijn er veel meer alleenstaande vrouwen dan mannen, deels omdat mannen vaker voor jongere partners kiezen. Meulenbelt benadrukt dat liefde ook in vriendschap en solidariteit gevonden kan worden; ze zelf heeft drie belangrijke liefdes gekend, maar koos vaak bewust voor het alleen wonen om te kunnen schrijven.
Politiek actief was ze tot 2023 in BIJ1 en ze probeert thema’s als de waardering van onbetaald werk binnen vakbonden en vrouwengroepen op de agenda te zetten. Of zij, samen met andere feministen van haar generatie, ageisme expliciet moet aankaarten, laat ze grotendeels open — anderen kunnen die taak op zich nemen. Niet van gisteren verschijnt bij De Bezige Bij (384 blz.). De heruitgave van De schaamte voorbij en dit nieuwe boek illustreren dat Meulenbelts stem, ook na vijftig jaar, nog steeds gesprekken en generaties verbindt.