Explosieve uitbreiding van invasieve meerkikkers
In dit artikel:
Leidse biologiestudenten, in samenwerking met RAVON en Naturalis, hebben vastgesteld dat zuidoostelijk Nederland wordt gekoloniseerd door ingevoerde meerkikkers afkomstig uit ten minste vier verschillende streken, waaronder delen van de Balkan en Turkije. Hoewel de meerkikker in ons land van nature voorkomt, gaat het hier om uitheemse lijnen die zich sinds de eerste waarnemingen rond 1990 in Zuid-Limburg vanuit het zuiden verder door het heuvelland en het Maasdal hebben verspreid; in 2025 is die opmars aanzienlijk.
De onderzoekers gebruikten citizen science: vrijwilligers van het NEM Meetprogramma Amfibieën namen met een swab huidslijm af bij kikkers. Met DNA-barcoding kon voor ieder individu worden bepaald tot welke lijn en welk herkomstgebied het behoorde. De analyse laat een genetische smeltkroes zien die in het natuurlijke verspreidingsgebied niet voorkomt — er zijn meerdere sterk uiteenlopende meerkikkerlijnen geïntroduceerd en vermengd.
De belangrijkste introductieroutes zijn commercieel van aard. Meerkikkers worden op grote schaal verhandeld voor consumptie (kikkerpoten) en in het verleden zijn ook exotische kikkervisjes als vijverdecoratie verkocht. Deze gehandelde aanvoer verklaart de verspreiding over grote afstanden en de aanwezigheid van uiteenlopende herkomstlijnen in West-Europa.
De aanwezigheid van uitgezette meerkikkers brengt meerdere risico’s met zich mee. Als grote, vraatzuchtige amfibieën concurreren en jagen zij op inheemse soorten; in delen van het Limburgse invasiefront kunnen daardoor kwetsbare soorten zoals de geelbuikvuurpad en de vroedmeesterpad hinder ondervinden. Bovendien vormen geïntroduceerde populaties een bron van ziekten zoals chytridiomycose en verhogen ze de kans op hybridisatie met inheemse groene kikkers, wat het genetisch onderscheid en de lokale ecologie kan aantasten.
Wetenschappers en beleidsmakers pleiten al langer voor beperkingen op de import van levende meerkikkers; de huidige studie levert nu concrete kaartbeelden van de invasie en benadrukt de urgentie om effecten te kwantificeren en beheersmaatregelen te ontwikkelen. Volgende stappen zijn gericht op het nauwkeuriger inschatten van ecologische schade en het uitwerken van mitigatiestrategieën om verdere uitbreiding en negatieve gevolgen voor inheemse amfibieën te beperken.