Europese vlinders steeds meer bedreigd door verlies aan leefgebied en klimaatverandering
In dit artikel:
13 oktober 2025 — De nieuwe Rode Lijst voor Europese vlinders, opgesteld door de IUCN en medegepubliceerd door Butterfly Conservation Europe, laat een verontrustende toename van bedreiging zien: het aantal soorten dat ernstig bedreigd is steeg in tien jaar van 37 naar 65. Eén soort, het Madeirakoolwitje (Pieris wollastoni), dat alleen op Madeira voorkwam, wordt nu officieel als uitgestorven beschouwd; het werd sinds 1986 niet meer waargenomen ondanks gericht onderzoek.
Algemene cijfers tonen aan dat 28,3% van de Europese vlinders (125 soorten) nu als bedreigd of kwetsbaar geldt, en binnen de EU27 is dat 30,9%. Voor endemische soorten — waarvoor Europa een bijzondere verantwoordelijkheid draagt — is de situatie nog nijpender: meer dan 40% is bedreigd of bijna bedreigd.
De hoofdoorzaak blijft verlies en verslechtering van leefgebied: intensivering van landbouw, drooglegging van wetlands, zowel landverlating als overbegrazing en de daaruit voortvloeiende versnippering vergroten het risico op lokale uitsterving. Een nieuwe en snel groeiende dreiging is klimaatverandering; volgens de beoordeling wordt 52% van de bedreigde soorten in Europa beïnvloed door het veranderende klimaat. Sommige algemeen voorkomende vlinders schuiven noordwaarts, maar soorten in uitersten van het verspreidingsgebied en bergbewoners lijden sterk. Bergtopsoorten worden bijzonder bedreigd doordat ze omhoog moeten migreren maar uiteindelijk geen hoger terrein meer hebben.
Regionale voorbeelden illustreren de diversiteit van de bedreigingen: in Zuid-Spanje lopen endemische bergsoorten zoals de Nevada heremiet (Pseudochazara williamsi) en het Nevadaturkooisblauwtje (Polyommatus golgus) groot gevaar door opwarming; in Scandinavische alpine en boreale zones dringen struiken en drogere omstandigheden veen- en toendrahabitats binnen, waardoor soorten als het arctisch blauwtje en freija’s parelmoervlinder nu als bedreigd zijn aangemerkt; in het Middellandse Zeegebied vergroten extreme droogte en bosbranden de druk op eilandendemismen zoals de Karpathosheivlinder en de Canarische cleopatra.
Andere opkomende bedreigingen die meer onderzoek nodig hebben zijn stikstofdepositie en persistentie van nieuwe pesticiden (bijv. neonicotinoïden). De auteurs benadrukken dat er dringend maatregelen nodig zijn: doelgericht terreinbeheer, voorkomen van verwoestende bosbranden, gerichte inventarisaties van de meest kwetsbare populaties en extra middelen voor onderzoek en herstelmaatregelen. De huidige beoordeling kon worden gemaakt dankzij verbeterde gegevens uit het European Butterfly Monitoring Scheme en duizenden waarnemingen van vrijwilligers, wat robuustere inzichten in trends en status van vlinders oplevert.
Vlinders fungeren als indicatoren voor bredere biodiversiteitsverliezen; zonder snelle en gerichte acties lopen veel soorten het risico onomkeerbaar achteruit te gaan.