Europese Commissie gaat bepalen wat u eet. Bewerkt voedsel met suiker, vet en zout wordt extra belast.
In dit artikel:
De Europese Commissie bereidt een pakket voor om bewerkte voedingsmiddelen met veel suiker, vet of zout zwaarder te belasten als onderdeel van een nieuw ‘cardiovasculair gezondheidsplan’. Dat bleek uit uitspraken van Eurocommissaris Olivér Várhelyi tijdens een vergadering van het Europees Parlement deze zomer; de Commissie wil naar eigen zeggen via waarschuwingen op verpakkingen en heffingen consumentenkeuzes beïnvloeden en opbrengsten terug laten vloeien naar de gezondheidszorg.
Het voorstel richt zich op zogenoemde processed foods — feitelijk een groot deel van wat supermarkten verkopen — en ligt volgens de Commissie nog dit jaar op tafel. De planning volgde snel op aanpassingen van het EU4Health-programma in juli en een korte ‘call for evidence’ tussen 11 augustus en 15 september, waarna Várhelyi in september publiekelijk over taksen sprak. De Commissie suggereert dat opbrengsten via EU-programma’s zoals EU4Health verdeeld kunnen worden en niet voor algemene begrotingsdoeleinden bedoeld zijn.
De handelwijze roept juridische en politieke vragen op. Volksgezondheid en fiscale bevoegdheden behoren formeel tot de lidstaten; Brussel beroept zich op ‘complementaire’ bevoegdheden en gebruikt verordeningen en agentschappen (zoals EMA en ECDC) om beleid te stimuleren. Critici merken op dat een brede verordening de Commissie veel speelruimte geeft om nationale soevereiniteit te omzeilen.
Ook de rol van lobby en belangenbehartiging staat in de schijnwerpers. NGO’s zoals het European Heart Network, Safe Food Advocacy en EU Food Policy Association pleiten al langer voor suikertaksen; aan de andere kant zetten voedingsbedrijven lobbygroepen in (bijv. FoodDrinkEurope). Opmerkelijk is EuroHealthNet, een netwerk waarin overheidsinstanties uit EU-landen (onder meer het Nederlandse RIVM, Pharos en het Trimbos Instituut) zitten en dat fors door Europese subsidies wordt gefinancierd. Het artikel wijst erop dat ambtenaren via dergelijke structuren invloed uitoefenen op beleid, wat op weerstand stuit.
De Commissie motiveert het beleid met cijfers over hart- en vaatziekten — naar eigen zeggen 1,7 miljoen doden per jaar in de EU en tientallen miljarden euro’s aan economische kosten — maar er bestaan uiteenlopende schattingen over de precieze financiële impact. Tegenstanders vrezen dat Brussel feitelijk gaat bepalen wat burgers mogen eten en hen extra belast als ze die regels negeren; voorstanders zien maatregelen als noodzakelijke stappen om de volksgezondheid te beschermen.