Europees Parlement stuurt aan op verplichte leeftijdsverificatie
In dit artikel:
Nederlandse privacy-expert en informaticus Michel Portier waarschuwt dat recente EU-maatregelen rond Chat Control en verplichte leeftijdsverificatie een gevaarlijke verschuiving richting grootschalige digitale controle kunnen betekenen. Hoewel Nederland vorige maand tegen de Chat Control-wet stemde, nam de Europese Raad die wet op 26 november aan; een dag later stelde het Europees Parlement een niet-bindende resolutie voor die sociale media, videoplatforms en AI-chatbots verplicht wil laten controleren op de leeftijd van gebruikers. Het Parlement pleit voor een totaalverbod voor kinderen onder de 13 jaar en gebruik tot 16 jaar alleen met ouderlijke toestemming.
Portier legt uit dat Chat Control twee kernpunten bevat: het verplicht scannen van berichten op kindermisbruikmateriaal (CSAM) — wat effectief end-to-end encryptie omzeilt — en de verplichting voor chatdiensten en appstores om leeftijdsverificatie in te voeren zodat minderjarigen geen zogenoemde risico-apps kunnen downloaden. Volgens hem zijn veel bepalingen vaag: de wet schrijft leeftijdschecks voor maar specificeert niet welke leeftijden waarvoor gelden. Dat wordt nu deels ingevuld door de parlementaire resolutie, maar Portier benadrukt dat zulke losse regels elkaar versterken en tot een infrastructuur kunnen leiden die steeds verdere controle mogelijk maakt.
Technisch en privacygewijs ziet Portier grote problemen. In Engeland gebeurt leeftijdsverificatie door externe bedrijven die identiteitsdocumenten, creditcardgegevens of gezichtsbeelden verwerken; dat leidde tot datalekken en hacks. De EU stelt een eigen leeftijdsverificatie-app voor die met Zero Knowledge Proofs (ZKP) zou werken: in theorie zou die alleen bevestigen of iemand ouder is dan een drempel zonder identiteitsgegevens prijs te geven. De app zou dertig “age attestations” uitgeven, elk maximaal negentig dagen geldig, als toegangsticket tot platforms. Portier noemt ZKP essentieel voor behoud van anonimiteit, maar waarschuwt dat deze app een tussenstap is naar een alomvattende Digitale ID — en bij die Digital ID is ZKP niet verplicht.
Dat is de kern van zijn zorg: een Digitale ID kan niet alleen leeftijd, maar ook gedrag, diploma’s en andere persoonlijke gegevens koppelen. Zelfs als websites slechts de leeftijd opvragen, kan er via controle op geldigheid van de Digital ID een spoor ontstaan waarbij centrale autoriteiten (zoals de EU-infrastructuur) kunnen registreren waar iemand is ingelogd. Terwijl zulke koppelingen in theorie technisch op te lossen zijn, oordeelt Portier dat de complexiteit en wiskundigheid van de systemen de praktische waarborgen ondermijnen en controleerbaarheid onmogelijk maken.
Internationaal bestaan al precedenten die Portier somber stemmen. Australië voert per 10 december striktere regels in waarbij jongeren onder 16 niet meer op sociale media mogen; dat leidde tot juridische stappen van jongeren die zich buitengesloten voelen. In Groot-Brittannië heeft de Online Safety Act platforms ertoe gebracht strengere leeftijdschecks te implementeren, wat ook de verkoop van VPN-diensten deed toenemen omdat gebruikers lokale regels wilden omzeilen.
Portier, zelf vader van drie kinderen, benadrukt dat bescherming van kinderen geen vrijbrief mag zijn om burgerlijke vrijheden op te geven. Hij vreest dat gedwongen leeftijdsverificatie anonimiteit en vrijheid aantast, de deur opent naar uitbreiding van digitale controle en ertoe leidt dat mensen verantwoordelijkheid en instrumenten verliezen om eigen moraal en identiteit te vormen. Ook voorziet hij dat verboden werken contraproductief: taboe creëert aantrekkingskracht en stimuleert omwegen.
Als tegenwicht roept Portier op tot burgerlijke weerbaarheid: weigering om massaal de leeftijdsverificatie- en Digital ID-app te installeren kan een effectief protestmiddel zijn. Tegelijk erkent hij dat gemak en sociale druk waarschijnlijk veel mensen doen meebewegen, waardoor de invoering van de Digital ID naar zijn verwachting “gewoon” door kan zetten. Hij trekt een parallel met coronatoegangsbewijzen: één digitaal bewijs kan bepalen toegang tot veel aspecten van het leven, en daarmee macht verschuiven van burgers naar machthebbers — iets wat volgens hem haaks staat op democratische controle.