Europa ontwaakt in de AI-race, maar 'druppel op gloeiende plaat'
In dit artikel:
Morgen presenteert de Europese Commissie de Apply AI-strategie, een nieuw stappenplan om Europa minder afhankelijk te maken van AI-technologie uit de Verenigde Staten en China. Het initiatief, onderdeel van een eerder dit jaar aangekondigd totaalpakket met een investeringsplan van circa 200 miljard euro, omvat een eerste impuls van 1 miljard euro. Dit geld moet Europese overheden en start-ups helpen opschalen en het gebruik van in Europa ontwikkelde AI in sectoren als gezondheidszorg, defensie en maakindustrie versnellen.
Een concept van het plan is ingezien door de Financial Times; exacte details zijn nog niet openbaar. De Commissie wil vooral dat kern-AI-modellen van eigen bodem komen, maar experts waarschuwen dat Europa daar nog niet klaar voor is. TU Delft-hoogleraar Deborah Nas noemt de stap een signaal dat “Europa wakker is geworden”, maar benadrukt dat 1 miljard euro in internationaal perspectief weinig voorstelt.
Voorbeelden uit de praktijk laten de kloof zien: het Franse Mistral AI wordt geprezen als mogelijk Europees alternatief voor ChatGPT en heeft een waardering van ongeveer 12 miljard euro, terwijl OpenAI rond de 500 miljard euro waard zou zijn. Nas wijst erop dat een zwakke eigen AI-industrie niet alleen productiviteitsverlies betekent maar ook strategische kwetsbaarheid: bij een conflict zouden afhankelijke landen door technische blokkades grote problemen kunnen ondervinden, bijvoorbeeld in de auto-industrie.
In Nederland werkt TNO samen met het Nederlands Forensisch Instituut en SURF aan GPT-NL, een eigen taalmodel waarvoor het ministerie van Economische Zaken 13,5 miljoen euro beschikbaar stelt. TNO’s Saskia Lensink benadrukt dat het project strikt selecteert op wettelijk toegestane en hoogwaardige data, om geen auteursrechten te schenden.
Experts trekken een onderscheid tussen beleid en praktijk: Europa loopt voorop in regulering en het waarborgen van privacy en mensenrechten, maar loopt achter in commerciële adoptie en schaalgrootte. Nas waarschuwt bovendien tegen een blind meedoen aan de “race naar superintelligentie” en pleit voor gericht investeren in nauwe toepassingen—AI-systemen die één taak heel goed doen in bijvoorbeeld de zorg of industrie—om economische en maatschappelijke meerwaarde te realiseren.