Europa krijgt te maken met extreme droogte als de Golfstroom instort

In dit artikel:

KNMI en onderzoekers van de Universiteit Utrecht waarschuwen in een nieuwe studie (woensdag gepresenteerd) dat verzwakking of zelfs instorting van de Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC, vaak aangeduid als de Golfstroom) ingrijpende klimaateffecten in Europa en daarbuiten kan veroorzaken. De AMOC transporteert warm water naar het noorden; die toevoer is mede verantwoordelijk voor het relatief milde en nattere klimaat in Nederland en West-Europa.

Onder invloed van opwarming vertraagt de circulatie al: bij de huidige opwarming van ongeveer 1,3 °C is de stroming al trager dan vroeger. Het is nog onduidelijk of en wanneer een volledige instorting kan plaatsvinden, maar steeds meer aanwijzingen suggereren dat dit zelfs bij beperkte extra opwarming mogelijk is.

De studie vergelijkt scenario’s: bij wereldwijde opwarming zonder instorting (ongeveer 2,9 °C) groeit het neerslagtekort in De Bilt met circa 9% ten opzichte van 1900. Als de AMOC echter volledig stilvalt, neemt het droogteseizoen veel sterker toe — ongeveer 34% — en verandert het klimaatpatroon zodanig dat de wereldgemiddelde temperatuur in het model op 1,6 °C uitkomt in plaats van 2,9 °C. Voor Europa betekent een instorting zowel sterkere zomerse droogte en vaker droogteperioden langer dan zes maanden, als koelere en mogelijk stormachtige winters in het noordwesten.

De gevolgen raken vooral landbouw en waterbeheer: lagere opbrengsten, grotere uitdagingen voor watervoorziening en toegenomen verdrogingsrisico’s, met name in Zuid-Europa waar de temperatuurstijging het grootst is. Wereldwijd zouden neerslagpatronen opschudden — sommige regio’s veel droger, andere juist kouder of juist veel warmer — met grote consequenties voor voedselproductie en ecosystemen. Experts benadrukken dat het voorkómen van een AMOC-instorting daarom hoge prioriteit moet krijgen binnen het klimaatbeleid.