Eurobonds: De onzichtbare machtsovername vanuit Brussel

In dit artikel:

Twan Houben voert een gesprek met econoom en ex-DB-directeur Lex Hoogduin over de opkomst van Eurobonds: gezamenlijke leningen uitgegeven door de Europese Commissie waarvoor lidstaten geld krijgen. Wat begon tijdens de coronacrisis als tijdelijk noodinstrument, verandert volgens hen in een structureel financieringskanaal waarmee Brussel rechtstreeks op de kapitaalmarkt treedt en middelen doorgeeft aan landen.

Cruciaal is of steun als lening of als gift wordt verstrekt. Leningen verhogen nationale staatsschulden; giften niet. Huidige programma’s — denk aan raming voor herbewapening (~€150 mrd) en bredere Europese financieringspakketten (ruim €400 mrd) — bestaan grotendeels uit leningen, met directe gevolgen voor schulden en rentelasten van afzonderlijke staten. Landen met sterke kredietratings zoals Nederland hebben doorgaans goedkoper toegang tot de markten, maar betalen via gezamenlijke schuld mee tegen een hogere rente, terwijl financieel zwakkere landen profiteerden van relatief goedkopere financiering via de Commissie.

De gezamenlijke-leningstrategie heeft ook politieke dimensies: geld komt met voorwaarden en toezicht, waardoor Brussel invloed krijgt op bestedingen waar nationale parlementen formeel verantwoording voor dragen. Volgens Hoogduin ondermijnt dit de begrotingsdiscipline en verschuift macht in stilte van nationale hoofdsteden naar EU-instellingen. Artikel 123 van het EU-verdrag beperkt de Commissie tot lenen in uitzonderlijke crises, maar vrijwel elk beleidsvraagstuk wordt nu als “crisis” gepresenteerd, waardoor tijdelijke noodmaatregelen het risico lopen permanent te worden.

De kernboodschap: Eurobonds zijn niet louter een technisch instrument voor financiering, maar veranderen structureel de verhouding tussen soevereiniteit, schuldverdeling en democratische controle binnen de EU — en verdienen volgens critici een open politiek debat voordat de uitzondering de norm wordt.