EU wil pensioengeld van burgers laten vloeien naar Afrika en Azië
In dit artikel:
De Europese Commissie onder leiding van eurocommissaris Wopke Hoekstra zet steeds nadrukkelijker in op het gebruik van pensioengelden voor politieke en economische doelen. Er is een voorstel om miljarden van Europese pensioenfondsen te investeren in de modernisering van het elektriciteitsnet en klimaatprojecten binnen de EU. Tegelijkertijd wordt gewerkt aan een actieplan om pensioenmiddelen ook buiten Europa, met name in opkomende economieën in Afrika en Azië, te benutten voor investeringen in infrastructuur, landbouw, onderwijs en klimaatinitiatieven. Hierbij zouden internationale ontwikkelingsbanken risico’s moeten afdekken en expertise leveren.
Aan de ene kant wordt pensioenvermogen gepresenteerd als noodzakelijke financieringsbron voor de energietransitie en klimaatmaatregelen, zoals de uitbreiding van het stroomnet, terwijl aan de andere kant gepoogd wordt deze fondsen ook in opkomende markten in te zetten om het groeipotentieel te vergroten. Dit roept fundamentele vragen op over de primaire rol van pensioenfondsen: dienen zij vooral het veilige rendement voor gepensioneerden, of worden zij nu steeds meer ingezet als strategisch instrument binnen de Europese beleidsagenda?
Hoekstra’s plannen maken deel uit van een klimaatpakket waarbinnen 700 miljard euro is gereserveerd voor klimaatinvesteringen in de meerjarenbegroting 2028–2034. Voormalig ECB-president Mario Draghi waarschuwt echter dat dit bedrag niet volstaat en schat dat jaarlijks tot 800 miljard euro nodig is voor de energietransitie. Door pensioenfondsen te betrekken, wil de Commissie nieuwe financieringsbronnen aanboren, maar dit brengt ook risico’s met zich mee, zoals blijkt uit recente verliezen bij Nederlandse pensioenfonds ABP op groene beleggingen.
Politiek gezien dienen deze investeringen ook om het draagvlak voor ambitieuze klimaatdoelen, zoals een reductie van 90 procent CO2-uitstoot in 2040, te vergroten. Door welvarende lidstaten hun kapitaalkrachtige fondsen te laten inzetten, hoopt men sceptische landen, vooral in Oost-Europa, over de streep te trekken. Dit leidt echter tot discussie over de vraag of nationale pensioenspaartegoeden daadwerkelijk gebruikt mogen worden als instrument voor Europese solidariteit en strategische beleidsdoelen.
Daarnaast versterkt het Europese plan voor een Savings & Investments Union (SIU) deze dynamiek. De SIU streeft ernaar om spaargelden actiever in te zetten voor innovatie, defensie en klimaat, maar critici vrezen een toenemende bemoeienis van Brussel met nationaal en privaat vermogen, wat de financiële autonomie van burgers kan aantasten.
Met name in Nederland speelt deze kwestie gevoelig, aangezien Nederlandse pensioenfondsen met ruim 1.600 miljard euro het grootste deel van het EU-pensioenkapitaal beheren. Nederland wordt hierdoor waarschijnlijk de grootste financiële bijdrager aan de Brusselse klimaatambities, terwijl de risico’s en rendementen uiteindelijk bij de deelnemers liggen. De rol van pensioenfondsen verschuift hiermee van louter spaarpot voor de oude dag naar een politiek en economisch instrument binnen Europese beleidsdoelen.