EU breekt grondrechten af om AI uit te kunnen bouwen
In dit artikel:
De Europese Commissie werkt aan een omvangrijk pakket om digitale regelgeving te ‘versimpelen’ dat grote gevolgen kan hebben voor privacy in de EU. Het plan, gepresenteerd in november 2025, beoogt bestaande wetten zoals de AVG (GDPR), de AI Act, de ePrivacy-richtlijn en de Data Act onder één noemer te brengen en regels te harmoniseren — maar critici vrezen dat de echte uitkomst een flinke verzwakking van bescherming van burgers wordt.
Wat er concreet verandert
- Bedrijven die AI ontwikkelen zouden meer ruimte krijgen om Europese persoonsgegevens te gebruiken voor modeltraining op basis van een beroep op ‘gerechtvaardigd belang’. Dat zou ook kunnen gelden voor zogeheten bijzondere categorieën gegevens (politieke opvattingen, religie, gezondheid).
- Pseudonimiseerde data wordt mogelijk niet langer als persoonsgegevens aangemerkt, wat het hergebruik en delen ervan versoepelt.
- De strikte cookie-eisen uit de ePrivacy-richtlijn zouden naar de AVG verplaatst kunnen worden, waardoor het voor sites eenvoudiger wordt gebruikers te volgen zonder expliciete toestemming.
Reacties en kritiek
- Privacyorganisaties zoals noyb en European Digital Rights (EDRi) waarschuwen dat dit neerkomt op een aanzienlijke achteruitgang van rechten die sinds de invoering van de GDPR gelden. noyb sprak al in oktober van plannen die grondrechten stelselmatig uithollen.
- Het Nederlandse College voor de Rechten van de Mens stelde op 19 november 2025 dat de voorgenomen ‘versimpeling’ in de praktijk neerkomt op het verzwakken van grondrechtenbepalingen.
- Jan Philipp Albrecht, mede-architect van de AVG, zegt dat de Commissie daarmee Europese normen dramatisch ondermijnt. Ook is er kritiek op gebrek aan transparantie: er zou geen volledige effectbeoordeling zijn uitgevoerd en openbare consultaties zijn volgens critici te snel afgerond.
Toelichting op motieven en politieke context
De Commissie stelt dat de maatregelen bedoeld zijn om administratieve lasten te verminderen en de Europese economie concurrerender te maken tegenover de VS en China. Media zoals Politico berichten dat het pakket voortkomt uit zorgen over de Europese achterstand in de AI-race. Tegenstanders zien dit vooral als een politieke keuze die bedrijfsbelangen — met name die van grote technologiebedrijven — bevoordeelt boven privacy en burgerrechten. Opinies van figuren als Mario Draghi, die eerder zei dat de GDPR innovatie kan remmen, worden in die context aangevoerd als rationale achter de koerswijziging.
Gevolgen en onzekerheden
Als de plannen doorgaan, verschuift toezicht en bescherming van gebruikersrechten sterker richting Brussel en ontstaan er grotere uitzonderingen voor commerciële AI-toepassingen. Juridische en technische vragen blijven: pseudonimisering is geen garantie tegen heridentificatie, en het makkelijker toewijzen van een ‘gerechtvaardigd belang’ kan de facto consent vereenvoudigen zonder daadwerkelijke keuzevrijheid voor gebruikers. Privacyexperts verwachten een felle politieke en juridische strijd, mogelijk leidend tot rechtszaken en protesten van ngo’s en nationale toezichthouders.
Kortweg: de Commissie streeft naar één vereenvoudigd digitaal regelboek, maar critici vrezen dat dit ten koste gaat van de privacy van EU-burgers en de rechtsbescherming die de GDPR bood. De plannen hebben inmiddels al brede oppositie opgewekt en beloven een politieke discussie van formaat.