Erica van Boven uit Groningen schreef een boek over de droom van (bijna) iedere schrijver en uitgever
In dit artikel:
Erica van Boven, emeritus hoogleraar letterkunde uit Groningen, heeft haar eerdere boek over bestsellers in Nederland geactualiseerd en heruitgegeven onder de titel ‘De bestsellermachine’. Waar haar eerdere werk weinig aandacht kreeg, trekt deze nieuwe editie wel serieuze belangstelling. Van Boven onderzoekt de factoren die bepalen waarom sommige boeken uitgroeien tot bestsellers, terwijl andere dat niet doen.
Ze benadrukt dat bestsellers essentieel zijn voor de boekenmarkt: ongeveer twintig procent van de titels zorgt voor tachtig procent van de omzet, waarmee minder succesvolle boeken kunnen blijven bestaan. Haar interesse is vooral literair-sociologisch, met bijzondere aandacht voor de rol van vrouwen in de bestsellerindustrie. Vrouwen schrijven, lezen en kopen immers het merendeel van deze boeken en dragen daarmee de literatuur economisch en cultureel.
Van Boven wijst erop dat marketing door uitgevers en brede beschikbaarheid in winkels cruciaal zijn voor een boek om succesvol te worden. Uit internationaal onderzoek blijkt dat kenmerken zoals intimiteit en verbondenheid beter verkopen dan bijvoorbeeld geweld of seks; het emotionele contact met lezers staat centraal. Ook speelt aansluiting bij actuele thema's en een autobiografisch element tegenwoordig een grote rol, waarbij herkenbaarheid belangrijk is.
Hoewel auteurs kunnen letten op aspecten als spanning en ritme, blijft het fenomeen bestseller ongrijpbaar en soms verrassend, zoals het succes van Anjet Daanje toont. Historisch gezien bestond er een kloof tussen 'literaire' en populaire boeken, maar vanaf de jaren zestig vervagen die grenzen steeds meer. Simone Palmen illustreert die spanning tussen literaire pretenties en marktgerichte boeken.
Verder merkt Van Boven de groeiende invloed van sociale media op bestsellerlijsten op, waarbij platforms zoals Hebban en Goodreads traditionele recensenten deels vervangen. Dit heeft genres als Engelstalige fantasy populairder gemaakt, zelfs zonder kritische media-aandacht.
Tot slot benadrukt ze dat bestsellers niet per se oppervlakkige leeswaar zijn; lezers zoeken boeken die niet alleen vermaken, maar ook iets nieuws en betekenisvols bieden. ‘De bestsellermachine’ geeft zo inzicht in de complexe dynamiek achter het succes van populaire literatuur. Het boek telt 246 pagina’s en is verschenen bij Amsterdam University Press.