'Opeenstapeling van vooroordelen' deels verklaring voor hardnekkige loonkloof
In dit artikel:
Khadija van der Straaten, universitair hoofddocent international business aan de Erasmus Universiteit, waarschuwt dat het debat over de loonkloof te vaak draait om wat vrouwen zelf moeten veranderen (meer uren, beter onderhandelen) en te weinig over onbewuste vooroordelen die mannen op de arbeidsmarkt bevoordelen. Zij wijst erop dat zulke vooroordelen cumuleren en structurele gevolgen hebben voor salarissen en loopbanen.
Vandaag is het Equal Pay Day, een door de Europese Commissie ingevoerde symbolische dag die aangeeft vanaf welke datum vrouwen in het jaar feitelijk "onbetaald" werken vanwege de loonkloof. In Nederland verdienen werkende vrouwen gemiddeld 10,5 procent minder dan mannen; dit cijfer is al gecorrigeerd voor deeltijdwerk en vormt de basis voor de datum van Equal Pay Day. Wanneer ook andere factoren zoals opleiding, functieniveau en sector worden meegenomen, blijft er nog een onverklaarbaar loonverschil bestaan — in Nederland doorgaans tussen de 4 en 9 procent, afhankelijk van de sector.
Volgens Van der Straaten spelen diepgewortelde aannames een grote rol: mannen worden sneller beoordeeld op potentieel, terwijl vrouwen eerst moeten aantonen wat ze kunnen voordat zij voor salarisverhoging of promotie in aanmerking komen. Vrouwen die agressiever onderhandelen lopen zelfs vaker tegen een negatief beeld aan; waar dezelfde onderhandelingshouding bij mannen wordt gewaardeerd, krijgt een vrouw er soms een etiket als 'te veeleisend' bij. Daarnaast bestaat de zogeheten 'babyboete': het inkomen van moeders daalt gemiddeld 35 procent in de zes jaar na de geboorte van het eerste kind, terwijl mannen gemiddeld geen inkomstenverlies kennen en soms zelfs een kleine 'bonus' krijgen door het traditionele beeld van de kostwinner.
Ondernemingen lijken zich vaak niet bewust van hun eigen rol: driekwart van de werkgevers denkt geen loonkloof te hebben, terwijl uit analyses blijkt dat ongeveer 85 procent van de bedrijven wél een loonkloof kent. Om meer transparantie en gelijkere beloning af te dwingen, komt er een Europese richtlijn die bedrijven verplicht salarisgegevens openbaar te maken en actie te nemen bij verschillen groter dan 5 procent. In Nederland is de invoering hiervan uitgesteld naar januari 2027.
De richtlijn stuit op verzet van werkgeversorganisatie VNO-NCW, die het voorstel te complex en administratief belastend noemt. Vakbond FNV bestempelt die kritiek als een lobbystrategie om de maatregel te frustreren en benadrukt dat werkgevers prima kunnen nagaan wie welk salaris krijgt. Van der Straaten onderschrijft dat het mogelijk is: andere landen zoals België hebben naar haar zeggen al werkbare systemen geïmplementeerd en universiteiten bieden tools om loonverschillen inzichtelijk te maken. Zij waarschuwt dat zonder zulke wettelijke prikkels weinig zal veranderen en dat verplicht transparantiebeleid noodzakelijk is om de structurele oorzaken van de loonkloof aan te pakken.