Enorme hoeveelheden pesticiden trof de Vlinderstichting aan in de natuur. Toch haalde ze na een dreigement het rapport offline
In dit artikel:
De Vlinderstichting trof in onderzoek naar tien Nederlandse Natura 2000-gebieden veel meer pesticiden aan dan verwacht: in bodem en planten werden 51 verschillende bestrijdingsmiddelen gevonden. Ecoloog Kars Veling zegt dat de presentatie van deze eerste resultaten vorige week veel media-aandacht opleverde.
Het rapport riep kritiek op van Stichting Agrifacts, een belangenclub gefinancierd door grote landbouwbedrijven, die stelde dat de gemeten concentraties onwaarschijnlijk hoog zouden zijn — volgens Agrifacts hoger dan op landbouwgrond. Op de dag van die kritiek ontving de auteur van het onderzoek een anonieme, handgeschreven dreigbrief met een expliciete bedreiging. Uit angst voor zijn veiligheid verwijderde de Vlinderstichting het rapport direct van haar website en deed aangifte; de politie onderzoekt de herkomst van de brief maar kon de afzender nog niet achterhalen.
De stichting benadrukt dat het offline halen niets zegt over de juistheid van de metingen: inhoudelijk staan ze achter de resultaten. Wel was het besluit gedreven door de persoonlijke veiligheid van de betrokken onderzoeker. Het vervolgonderzoek — om de impact van de gemeten concentraties op vlinders te bepalen — loopt gewoon door. De stichting overweegt publicatie onder de eigen naam of anoniem, maar erkent dat wetenschappelijke publicatie doorgaans een auteursvermelding vereist.
De zaak past in een groter patroon van toenemende intimidatie van onderzoekers. De KNAW signaleerde dat verharding van het maatschappelijke debat leidt tot zelfcensuur; in hun enquête gaf 29 procent van de wetenschappers aan terughoudend te zijn bij het geven van interviews uit angst voor bedreigingen. Tussen november 2022 en december 2023 zijn voor minstens 59 academici beveiligingsmaatregelen getroffen, meldt het initiatief WetenschapVeilig samen met universiteiten. Voorbeelden van intimidatie zijn vooral te zien bij onderzoek naar gevoelige onderwerpen zoals klimaat, kolonisatie, Israël-Hamas, 'woke'-discussies en extreemrechts.
Wageningen University, partner van de Vlinderstichting, noemt het offline halen van onderzoek zorgelijk: het kan het verkeerde signaal afgeven richting wetenschap en openbaarheid. KNAW-lid André Nollkaemper waarschuwt dat toegeven aan bedreigingen het verspreiden van kennis ondermijnt en pleit ervoor dat instellingen alles doen om wetenschappers beter te beschermen. De discussie draait nu om hoe onderzoeksresultaten openbaar te houden zonder de veiligheid van onderzoekers in gevaar te brengen.