Eerste stap naar nieuw kabinet: Bosma ontvangt fractieleiders
In dit artikel:
Vandaag wordt de eerste stap gezet naar een nieuw kabinet: Tweede Kamervoorzitter Martin Bosma ontvangt om 16.00 uur de fractievoorzitters om een verkenner aan te wijzen. Naar verwachting krijgt D66 de aanwijzing en zal de voormalig vicepremier en ex-minister Wouter Koolmees (nu NS‑directeur) die rol vervullen. D66 werd na het tellen van de briefstemmen door het ANP als grootste partij aangemerkt; de partij houdt 26 zetels, evenveel als de PVV maar met 28.455 stemmen voorsprong, waardoor D66 het voortouw mag nemen bij het benoemen van een verkenner.
Koolmees (48) heeft ervaring met formatiewerk uit kabinet‑Rutte III, waar hij als rechterhand van toenmalig D66‑leider Alexander Pechtold fungeerde. De Kiesraad maakt vrijdag om 10.00 uur de definitieve uitslag bekend; dinsdag nemen vertrekkende Kamerleden afscheid en op woensdag 12 november wordt de nieuwe Tweede Kamer geïnstalleerd. De verkenner moet snel zijn bevindingen rapporteren, zodat de nieuwe Kamer binnen een week na installatie over die rapportage kan debatteren en een informateur kan benoemen.
Politiek rekenen: omdat D66 geen extra zetel heeft gekregen en de PVV door veel partijen is uitgesloten, is er feitelijk één meerderheidsvariant met vier partijen mogelijk: D66, VVD, GroenLinks‑PvdA en CDA — samen 86 van de 150 zetels. D66‑leider Rob Jetten geeft de voorkeur aan die „middencombinatie” en zal proberen de formatie voort te trekken, maar moet eerst de VVD overhalen samen te regeren met GroenLinks‑PvdA.
De VVD zet echter in op een centrumrechts kabinet met D66, VVD, CDA en JA21; die combinatie heeft 75 zetels en dus geen meerderheid. Voorstanders menen dat zo’n koers stabiel kan zijn bij onderwerpen als asielbeleid, maar er bestaan grote meningsverschillen tussen D66 en met name JA21. Kritiekpunten zijn het fragiele karakter van een 75‑zetelscoalitie (een enkel Kamerlid kan de meerderheid doen verdwijnen) en het ontbreken van een Kamermeerderheid in de Eerste Kamer: D66+VVD+CDA+JA21 komen 14 zetels tekort, terwijl de door Jetten gewenste middencombinatie drie zetels tekortschiet voor een senaatsmeerderheid.
Een ontwikkeling die de voorkeur van Jetten kan vergemakkelijken is de aanwijzing van Jesse Klaver als fractievoorzitter van GroenLinks‑PvdA; hij en Jetten kennen elkaar goed en staan allebei eind dertig. Klaver werkte kort samen met Koolmees tijdens de formatie van 2017, wat bij de komende rondes mogelijk van pas kan komen.