Een paard huilt niet, maar rouwt wel. Hoe wij dieren kunnen helpen bij verdriet

In dit artikel:

Voor Dierendag belicht het stuk dat dieren rouw ervaren en dat mensen dat vaker moeten erkennen. Centraal staan de pony Pepijn en zijn moeder Catootje: nadat Pepijn dood is gevonden, blijft Catootje bij het lichaam, likt en onderzoekt hem en volgt zelfs hoe hij in een trailer wordt geladen. Debbie Rijnders, directeur van de Tinley Academie in Ter Apelkanaal, laat zulke scènes bewust toe: ze geeft dieren de tijd en ruimte om te zien en te verwerken wat er is gebeurd.

Onderzoekers weten nog niet precies wat er in de dierenhersenen bij rouw gebeurt, maar er is voldoende bewijs dat verschillende diersoorten emoties hebben en verlies kunnen ervaren. Het artikel noemt voorbeelden zoals ratten die kunnen lachen, paarden die vriendschappen aangaan en walvissen die elkaar namen lijken te geven. Bekende filmpjes—zoals orka Tahlequah die haar doodgeboren kalf 17 dagen bij zich hield, en ‘Mama’, een 59-jarige chimpansee in Burgers’ Zoo die bij het naderen van haar dood nog een laatste omhelzing zoekt—illustreren hoe intens en herkenbaar dit gedrag kan zijn.

Rijnders benadrukt dat rouw bij dieren niet altijd op menselijke wijze zichtbaar is. Gedragsveranderingen zoals terugtrekking, veranderde eetlust, afwijkend slaappatroon, een andere blik of ander geluid kunnen signalen van verdriet zijn. Tegelijk blijven dieren vaak functioneel—ze kunnen normaal eten of spelen omdat overleven door moet gaan—wat rouw soms moeilijk herkenbaar maakt. Daarom raadt Rijnders aan elk dier als individu te behandelen en emotie te erkennen zonder te forceren.

Rouw beperkt zich niet alleen tot sterfgevallen. Verlies door verhuizing, verkoop, het weghalen van een kalf bij koeien of het overlijden van een eigenaar kan eveneens leiden tot rouwreacties. Praktische voorbeelden uit het artikel tonen dat het toelaten van afscheid, het laten liggen van het lichaam zodat groepsgenoten kunnen kijken, of het aanwezig laten zijn bij euthanasie kan helpen bij het verwerkingsproces.

Het artikel geeft ook concrete adviezen:
- Let op afwijkend gedrag.
- Laat achterblijvende dieren zien dat het andere dier dood is en dat het weggaat.
- Bied de mogelijkheid tot afscheid door het lichaam zichtbaar te leggen.
- Betrek de groepsgenoten bij euthanasie of het afscheid als dat kan.
- Geef extra aandacht aan het rouwende dier en overweeg nieuwe sociale gezelschapsdieren indien nodig.
- Houd rekening dat rouw verschillend kan uitpakken; soms is een overgebleven dier juist opgelucht.

Als achtergrondinformatie wordt verwezen naar Barbara King, auteur van How Animals Grieve, en naar de neurowetenschapper Jaak Panksepp, die stelde dat mens en dier dezelfde basisemoties delen (zoals zoeken, angst, woede, zorg en verdriet). De Tinley Academie organiseert op 27 januari een online lezing over rouw bij dieren. Het algemene advies is om dieren niet te onderschatten: erken hun emoties en geef ze de ruimte om verlies op hun eigen manier te verwerken.