Dwangsom tot 1 miljoen euro voor minister Wiersma als ze informatie over dieraantallen niet vrijgeeft

In dit artikel:

De rechtbank in Den Haag heeft landbouwminister Femke Wiersma (BBB) verplicht binnen veertien dagen alle dieraantallen van boeren in de provincie Gelderland openbaar te maken. Als zij niet voldoet krijgt ze een dwangsom van €50.000 per dag, oplopend tot maximaal €1 miljoen. De uitspraak volgt op een kort geding dat Omroep Gelderland, NRC en Follow the Money in het voorjaar van 2024 hadden aangespannen op basis van de Wet open overheid (Woo).

Achtergrond: de drie media hadden via Woo gevraagd om de aantallen dieren per bedrijf in 2023, informatie die relevant is om onder meer de effectiviteit van het stikstofbeleid, risico’s op stalbranden en ontwikkelingen op het platteland te beoordelen. Voor Gelderland had het ministerie al een beslissing genomen die openbaarmaking toestond en die beslissing was onherroepelijk omdat er geen bezwaar was ingediend. Desondanks hield Wiersma de gegevens een jaar lang achter en weigerde tot publicatie over te gaan, waarop de media het kort geding startten.

De rechter stelde dat de minister haar bevoegdheid niet aannemelijk had gemaakt en concludeerde dat het intrekken van de toezegging van voorganger Piet Adema erop leek gericht de openbaarmaking te vertragen. Het handelen van de minister werd in de uitspraak als misbruik van bevoegdheid bestempeld. De rechtbank ging niet mee in alle eisen: de mediad organisaties wilden ook gegevens voor andere provincies en jaren; daarover loopt al een hoger beroep bij de Raad van State en die zaak is op 28 augustus behandeld, met een uitspraak die mogelijk later volgt dan gebruikelijk.

Het is uitzonderlijk dat een rechter zo’n dwangsom oplegt; rechters gaan doorgaans uit van 'constitutionele hoffelijkheid' en dat de overheid vonnissen naleeft. De uitspraak past in een patroon van juridische kritiek op Wiersma: eerder dit jaar legde een rechter in een zaak van Greenpeace al twijfels bij de goede trouw van het kabinet en stond een forse dwangsom boven de onderhandelingen over stikstofdoelen.

Wiersma ging na interne druk en rechtsprocedures eerder mee in juridische stappen van belangenorganisaties zoals Farmers Defence Force en de Nederlandse Melkveehouders Vakbond, en bracht zo eerdere toezeggingen van haar voorganger terug. Ze is in hoger beroep tegen eerdere uitspraken gegaan en heeft geweigerd dat beroep te schrappen, ondanks Kamervragen hierover. De uitspraak dwingt nu in elk geval de openbaarmaking voor Gelderland af; over het volledige landelijke overzicht beslist mogelijk de Raad van State later.