Duitse legerpredikant met gewetensbezwaar liet in 1945 op Texel het leven
In dit artikel:
Edmund Haake was een Duitse protestantse legerpredikant die tijdens de Georgische opstand op Texel in april 1945 om het leven kwam. Vanaf 1943 functioneerde de betonnen bunker bij Den Burg als essentieel communicatiecentrum van de Wehrmacht op het eiland. In april 1945 kwamen Georgische soldaten, die deel uitmaakten van het 822e Georgische bataljon Koningin Tamar, in opstand tegen hun Duitse commandanten. Deze opstand, die bekendstaat als het laatste Europese slagveld van de Tweede Wereldoorlog, leidde tot hevige gevechten en veel doden.
Haake, geboren in 1897 nabij Oldenburg en gevormd door theoloog Karl Barth, worstelde in de jaren dertig met zijn roeping temidden van de politieke en religieuze onrust in nazi-Duitsland. Hij verzette zich tegen het nationaalsocialisme en sloot zich aan bij de Bekennende Kirche, die zich verzette tegen de door Hitler gecontroleerde Deutsche Reichskirche. Zijn openlijke waarschuwing aan een jongen over de antisemitische krant Der Stürmer leidde tot intimidaties en zijn gedwongen overplaatsing.
Vanaf 1940 was Haake marinepredikant in Den Helder, waar hij sterfgevallen verzorgde en als een stille tegenstander van het naziregime samenwerkte met katholieke vlootaalmoezenier Theo Pieper. Begin april 1945 bezocht hij samen met Pieper de Duitse batterijen op Texel, waar net het Georgische bataljon was aangekomen. Tijdens de Pasen werd in de bunker nog een dienst gehouden.
Op de avond van 5 april 1945 namen Haake en Pieper hun intrek in hotel De Lindeboom in Den Burg, vlakbij de bunker. Diezelfde nacht begon de Georgische opstand, waarbij Duitse soldaten brutaal werden aangevallen. De volgende ochtend dwongen de opstandelingen de Duitse militairen in het hotel tot overgave, maar na onderhandelingen escaleerde het geweld. Pieper ontsnapte via een steeg maar werd gevangen genomen op Texel, terwijl Haake werd gefusilleerd. Zijn dood werd later door Pieper persoonlijk herdacht, waarbij het doorzeefde ambtskruis het symbool vormde van Haakes lot.
De opstand duurde weken en kostte honderden Georgiërs, Duitsers en Texelaars het leven. Pas op 20 mei 1945, tien dagen na de Duitse capitulatie, keerde de rust op Texel terug. Pieper, die zwaar getroffen was door het verlies van Haake, legde na de oorlog zijn priesterambt neer en bleef nauwe banden onderhouden met Haakes weduwe en het eiland.
Tegenwoordig is bunker Texla een museum en staat het als een monument in het landschap, herinnerend aan de tragische opstand en aan twee geestelijken die trouw bleven aan hun geweten te midden van oorlog en geweld.