Doodstraf in de VS: 'Een humane methode bestaat niet'

In dit artikel:

Anthony Boyd, 54 jaar en in 1993 veroordeeld voor hulp bij een moord, is gisteren in Alabama geëxecuteerd met een stikstofmasker; zijn stervensstrijd duurde volgens de geestelijk verzorger die bij hem was zeker negentien minuten. De gebeurtenis zet opnieuw discussie in de VS in vuur en vlam over welke uitvoeringsmethodes als ‘aanvaardbaar’ gelden, los van het ethische debat over de doodstraf zelf.

De grondslag van die discussie is de Amerikaanse verbodsbepaling op “wrede en ongebruikelijke straffen” (Eighth Amendment), maar staten leggen dat verschillend uit. De meeste Amerikaanse staten hebben de doodstraf afgeschaft of opgeschort; in tien staten worden nog steeds executies voltrokken, met uiteenlopende methoden en soms keuzemogelijkheden voor de terdoodveroordeelde.

Historisch gezien is er een zoektocht geweest naar een ‘humane’ executiemethode. In de 19e eeuw verving men vaak vuurpeloton en lynchpartijen door mechanische of medische methodes: de elektrische stoel, later de gaskamer, en vanaf de jaren 80 de dodelijke injectie — aanvankelijk gepresenteerd als veiliger omdat eerst bewustzijnsdemping plaatsvond. Ook die methoden faalden echter soms: injecties leverden twijfel over verdoving op en leidden in enkele gevallen tot langdurig, pijnlijk doodgaan; farmaceutische bedrijven stopten bovendien met levering van geneesmiddelen voor executies. Door die tekorten gingen staten alternatieven zoeken.

Stikstofhypoxie via een masker is zo’n alternatief; Boyd was de achtste die ermee geëxecuteerd werd. Voorstanders noemen sommige bewegingen na het aanbrengen onbewuste reflexen, maar critici — onder wie journalist en auteur Joop Bouma, die terdoodveroordeelden en nabestaanden interviewde — bestempelen dergelijke stervensprocessen als martelend en wijzen op praktische risico’s zoals een slecht afsluitend masker. Andere oude methodes, zoals het vuurpeloton, blijven soms optioneel bestaan (Idaho geeft er de voorkeur aan), maar worden door veel mensen afgewezen vanwege het zichtbare bloed en de associatie met geweld; men heeft de voorkeur voor een “medische” schijn.

Bouma concludeert dat geen enkele methode werkelijk humaan is en ziet afschaffing als enige menselijke oplossing — een koers die veel westerse landen al volgden. Het voorbeeld van Bryan Jennings, 45 jaar op de dodencel in Florida en vrijwel zeker binnenkort geëxecuteerd zonder keuze van methode, illustreert de blijvende controverse rond procedures, beschikbaarheid van middelen en de morele spanning rond de doodstraf.