Dit zijn de prinsjesdagplannen: meer windmolens op zee, bodycams voor conducteurs en nieuw rijksmuseum

In dit artikel:

Het kabinet is gevallen, waardoor Prinsjesdag weinig grootscheepse nieuwe ambities bevatte, maar in de stukken staan toch diverse concrete ingrepen die volgend jaar of op korte termijn effect hebben. Belangrijke thema’s zijn energie, wonen, zorg, defensie en migratie; hieronder de kernpunten en wie erdoor geraakt worden.

Energie en klimaat
- Er komt 1 miljard euro subsidie om de bouw van windparken op de Noordzee te stimuleren.
- De geplande verlaging van de energiebelasting voor huishoudens wordt ietsje minder gunstig: de korting wordt circa 2,50 euro verlaagd ten opzichte van eerdere plannen.
- Voor kwetsbare huishoudens is er extra steun: 60 miljoen euro uit het rijksfonds plus 174,5 miljoen euro Europees geld om komende winter tegemoetkomingen voor hoge energiekosten mogelijk te maken.

Financiën en belastingen
- Gezoete zuiveldranken zoals Chocomel en Fristi worden 26 cent per liter duurder; de uitzondering op de suikertaks vervalt.
- Bij erfenissen en schenkingen van woningen gaat de Belastingdienst volgend jaar uit van de werkelijke waarde in plaats van de WOZ-waarde, vaak fiscaal nadeliger voor ontvangers.
- Oldtimers verliezen hun vrijstelling voor wegenbelasting, terwijl elektrische auto’s een grotere korting krijgen (van 25% naar 30%).

Wonen en huishoudens
- Om meer woonruimte te creëren wordt het makkelijker om woningen te splitsen, woningdelen te organiseren en tijdelijk studenten in huis te nemen.
- De Leegstandwet wordt aangepast zodat gemeenten eigenaren kunnen dwingen leegstaande panden weer in gebruik te nemen.
- 56 miljoen euro is beschikbaar voor onderzoek naar funderingsproblemen.
- Door afschaffing van de maximale huurprijs komen naar schatting circa 170.000 huishoudens extra in aanmerking voor huurtoeslag.

Cultuur
- Panorama Mesdag in Den Haag wordt officieel rijksmuseum; het kabinet steekt 1,8 miljoen euro toe om het museum uit de financiële problemen te helpen.

Zorg en jeugdzorg
- De gemiddelde zorgpremie stijgt volgend jaar naar circa 159 euro per maand (ongeveer 32 euro meer per jaar); lagere inkomens worden gecompenseerd via hogere zorgtoeslag.
- Gemeenten krijgen bovenop eerder toegezegde middelen nog eens 728 miljoen euro extra voor jeugdzorg.
- Voor vrouwenopvang is er structureel 12 miljoen euro extra per jaar voor meer opvangplekken.

Defensie
- Het defensiebudget wordt volgend jaar met 3,4 miljard euro opgekrikt naar 26,8 miljard euro; dit geld wordt naar voren gehaald uit latere jaren (zogeheten kasschuif). Uitgaven moeten de krijgsmacht snel versterken met technologieën als drones en satellieten, wapensystemen, munitie en personeel, en komen uit op circa 2,2% van het bbp.

Onderwijs en arbeidsmarkt
- Tegen het lerarentekort wordt 272,4 miljoen euro ingezet, waaronder 54 miljoen voor zij-instromers en 5 miljoen voor leraren die meer willen werken.
- De voorgenomen bezuiniging op de onderwijskansenregeling is van de baan, maar het ministerie moet elders snijden (minder compensatie voor hogere energiekosten en huisvesting; vanaf 2029 minder geld voor lerarenbonussen).
- Voor mbo-studenten is 47,2 miljoen euro beschikbaar voor extra taal- en rekenondersteuning.

Asiel, migratie en terugkeer
- Afgewezen asielzoekers die niet terug kunnen naar hun land van herkomst wil het kabinet opvangen in zogeheten terugkeerhubs in andere landen; dit traject kan oplopen tot 118 miljoen euro in 2028. Ook komen er meer cellen voor ongewenste vreemdelingen.
- Oekraïense vluchtelingen worden aangespoord zelfredzamer te worden door taalverwerving en werk; vrijwillige terugkeer wordt gestimuleerd zodra dat kan.

Vervoer en veiligheid
- De eerder aangekondigde ov-bezuiniging van 110 miljoen euro in grote steden gaat niet door.
- Voor de veiligheid in het openbaar vervoer is 12 miljoen euro voor bodycams voor NS-personeel en 20 miljoen euro voor stationveiligheid. Chauffeurs krijgen extra rustplekken (43 miljoen euro).

Overig sociaal-economisch beleid
- De maximale duur van de WW wordt per 1 januari 2028 teruggebracht naar 18 maanden.
- Er komt compensatie voor werknemers van sociale ontwikkelbedrijven (111 miljoen euro) en 199 miljoen euro extra voor hogere kinderopvangtoeslag.
- Het UWV krijgt 213 miljoen euro voor nabetalingen en herstelacties als gevolg van fouten in uitkeringen.

Binnenland en buitenland
- Gemeenten krijgen eenmalig 60 miljoen euro voor de organisatie van de Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober.
- Voor een AI-fabriek in Groningen komt extra investering via regionale fondsen (nieuw 60 miljoen bovenop eerder toegezegd 70 miljoen). Daarnaast is 2,5 miljard euro vrijgemaakt voor maatregelen en herstel in Groningen na gaswinning.
- Buitenlandse humanitaire hulp stijgt naar 475 miljoen euro; 100 miljoen euro is bestemd voor het stimuleren van handel met ontwikkelingslanden. Tegelijkertijd moet het kabinet knippen in diplomatieke posten; welke posten dat worden, wordt nog onderzocht.

Kort gezegd: ondanks het demissionaire kabinet staan er concrete, vaak financieel onderbouwde maatregelen klaar die gericht zijn op energietransitie, huizenmarkt, veiligheid, defensie en sociale verzorging, met diverse directe gevolgen voor huishoudens, gemeenten en sectoren in de nabije toekomst.