NU+ | De formatie zit muurvast en dit zijn de redenen waardoor dat komt
In dit artikel:
De formatie zit een maand na de verkiezingen vast: informateur Sybrand Buma ziet momenteel geen haalbare meerderheids- of minderheidscoalitie. Alleen combinaties van D66, CDA, VVD, GL-PvdA en JA21 komen in aanmerking, maar vrijwel alle logische varianten worden door partijen geblokkeerd.
De grootste blokkade komt van de VVD: partijleider Dilan Yesilgöz heeft uitgesloten in een kabinet te stappen met de linkse fusie GL-PvdA. Daardoor valt een vijfpartijencoalitie of een coalitie zonder JA21 af. JA21 zelf weigert eveneens samen te werken met GL-PvdA. Een coalitie van D66, CDA, VVD en GL-PvdA zou in de Tweede Kamer nog wel dichtbij een stabiele meerderheid komen (86 zetels), maar de VVD-standpunt maakt die optie onhaalbaar.
D66-leider Rob Jetten heeft volgens Buma "bezwaren" tegen JA21; inhoudelijk liggen die partijen ver uit elkaar en D66 wil niet de meest linkse partner in een centrumrechts kabinet zijn. Een kabinet van D66, CDA, VVD en JA21 heeft bovendien in beide Kamers geen meerderheid: in de Tweede Kamer is extra steun nodig, in de Eerste Kamer zelfs veel meer — een tekort van veertien zetels maakt het moelijk wetten en begrotingen aangenomen te krijgen.
Voor steun buiten de formatie zouden twee blokken in aanmerking komen: GL-PvdA of BBB. GL-PvdA is onwillig om een centrumrechts kabinet te steunen en toont zich fel tegen een minderheidskabinet; leider Jesse Klaver wil de VVD niet belonen voor het blokkeren en is bereid zo nodig zelfs begrotingen tegen te houden om zijn onderhandelingspositie te versterken. BBB is ook geen betrouwbare partner, zeker niet bij dossiers als stikstof en landbouw, omdat D66, CDA en VVD bereid zijn pijnlijke keuzes te maken om het stikstofdossier op te lossen.
De parlementaire verhoudingen kunnen pas bij de Eerste Kamerverkiezingen van 2027 wezenlijk veranderen, maar het nieuwe kabinet moet al snel met begrotingen aan de slag. Buma hoopt op creatieve oplossingen en dringt aan op beweging: "Zonder beweging blijft alles stilstaan."