Deadline klimaatdoelen komt dichterbij, maar veel klimaatbeleid geschrapt

In dit artikel:

Coalitiepartijen PVV, NSC, VVD en BBB stelden vorig jaar in hun hoofdlijnenakkoord dat ze alleen nieuw klimaatbeleid zouden maken als afgesproken doelen niet haalbaar bleken, en ze beloofden zich aan bestaande afspraken te houden. Dat staat haaks op de eerdere waarschuwing van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL): dat bureau concludeerde een jaar geleden dat het “hoogst onwaarschijnlijk” is dat Nederland de doelstelling uit de Klimaatwet haalt om in 2030 de CO2-uitstoot met 55% te verminderen ten opzichte van 1990. Met nog ruim vier jaar te gaan is de vraag wat het kabinet het afgelopen jaar daadwerkelijk heeft geschrapt, afgezwakt of ingevoerd.

Wat is geschrapt of teruggedraaid
- Subsidies en belastingen die fossiel gebruik ontmoedigen zijn (deels) afgeslankt of van tafel gegaan. Waar voormalig minister Jetten wilde snijden in fossiele subsidies, is de Indirecte Kostencompensatie (IKC) juist heringevoerd: bedrijven die veel fossiele stroom gebruiken krijgen vanaf volgend jaar weer honderden miljoenen uit het Klimaatfonds.
- Een voorgenomen productbelasting op nieuw plastic (gemaakt van olie) ging onder druk van de industrie niet door.
- De door de industrie zelden betaalde nationale CO2-belasting, die sinds 2021 bestond, is deze zomer geschrapt.
- Aankoopsubsidies voor elektrische auto’s en warmtepompen waren al geschrapt in het hoofdlijnenakkoord; de accijnskorting op fossiele brandstof wordt verlengd, wat doorgaans het verbruik en de uitstoot kan verhogen.
- In de landbouw is er geen noemenswaardige nieuwe aanscherping of schrapping gekomen; de sector blijft grotendeels hetzelfde beleid zien.

Wat is afgezwakt
- De beoogde maatwerkafspraken tussen overheid en de grootste industriële uitstoters, bedoeld om grote stappen naar verduurzaming te stimuleren in ruil voor steun, zijn grotendeels stilgevallen. Gesprekken met veel grote bedrijven (zoals Shell, BP, ExxonMobil, LyondellBasell) werden beëindigd; alleen zoutproducent Nobian heeft concrete afspraken. Tata Steel, de grootste uitstoter, is nog het grootse vraagteken. Bedrijven zeggen dat stoppen met gesprekken niet per se betekent dat ze niets doen aan verduurzaming.
- Het Klimaatfonds — oorspronkelijk 26 miljard euro voor klimaattransitie — lijkt in reikwijdte te zijn opgerekt: het betaalt nu ook de IKC (fossiele subsidie) en er liggen plannen om een deel te gebruiken voor lagere energiebelasting voor huishoudens en zelfs een ov-pas voor lage inkomens.

Wat is ingevoerd
- Vanaf 2027 komen fiscale voordelen voor elektrische leaseauto’s en wordt de motorrijtuigenbelasting aangepast: het criterium verschuift van gewicht naar oppervlak om accu-zware EV’s niet zwaarder te belasten. Aankoopsubsidies zijn wel beëindigd, maar uitbreiding van laadinfrastructuur staat op de agenda.
- Minister Hermans reserveerde miljarden voor het versterken en uitbreiden van het elektriciteitsnet, een cruciale stap omdat netcongestie anders verduurzaming van bedrijven en woningen blokkeert.
- Extra middelen zijn beschikbaar gesteld voor verduurzaming van de glastuinbouw, voor projecten rond groene waterstof en voor CO2-opslag in de ondergrond — over de klimaatwinst van die laatste lopen de meningen uiteen. Een voorgenomen herinvoering van belastingvoordeel op rode diesel voor boeren gaat uiteindelijk ook niet door.

Wat nu?
Op Prinsjesdag publiceert het PBL nieuwe berekeningen. Die update moet duidelijk maken of de optelsom van geschrapte, afgezwakte en ingevoerde maatregelen nog toereikend is om de wettelijke 55%-doelstelling voor 2030 te halen. De recente beleidskeuzes en het gebruik van het Klimaatfonds verhogen de onzekerheid over het halen van die doelstelling.